O rol de Andrés Comerma nas primeiras probas de telefonía (1878)

A chegada da telefonía a Galicia está ligada á figura de Andres Avelino Comerma e Batalla, nado o 10 de xullo de 1842 en Valls (Tarragona), membro dos corpos técnicos da Armada. Trátase dun dos enxeñeiros máis creativos da historia de Galicia, participando en actividades como as primeiras probas de raios X para o uso en medicina, o primeiro uso da luz eléctrica en Galicia, o dique da Campana en Ferrol, un proxecto de túnel no estreito de Gibraltar, etc. Tivo a oportunidade de viaxar a moitas feiras de vangarda, como a Exposición Internacional de París de 1878 ou a Exposición Internacional de Electricidade de París de 1881, onde se definiron moitas das unidades de medida relacionadas coa electricidade e na que participaría Comerma xunto a William Thompson e Siemens.

Fotografía de Andrés Comerma no homenaxe de Ferrol en 1913. Faro de Vigo. 2 de outubro de 1913 

Ademáis foi un grande divulgador. No Diario del Ferrol publicou catro artigos sobre o teléfono, fonógrafo (que tamén foi o pioneiro en Galicia en posuir un), a luz eléctrica e a licuación dos gases, que non se atopan dispoñibles nas hemerotecas. Estes artigos están conservados via "El Diario de Santiago" que os copiaba en datas sucesivas, pero non no caso do telégono

Participación nas primeiras probas en Galicia

Comerma, contrariamente ao que se indica na meirande parte das súas biografías, non faría os seus primeiros experimentos con teléfono traídos de París, senón meses antes, supostamente conseguindo os seus teléfonos via os Sres, Dalmau de Barcelona, xusto despois das primeiras probas en Cataluña. Cabe supoñer que participaría nestas primeiras probas desde Ferrol a Coruña deste artigo: 

A primeira chamada de teléfono en Galicia:

https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/07/1878-primeira-chamada-de-telefono-en.html

O Diario de Santiago recollería una nova orixinada o 15 de xaneiro de 1878, que que adquirira "unha conocida persoa da cidade" uns teléfonos para facer probas na liña telegráfica entre Coruña e Ferrol.

El Diario de Santiago Num. 1644 (17/01/1878)

As primeiras liñas telefónicas de Galicia

Neste ano houbo, segundo a hemeroteca, experiencia por parte de Andres A. Comerma ao conectar a súa casa coa dun veciño, para facer probas, que podería ser a primeira liña de teléfono de Galicia. Non hai excesivas referencias deste caso, pero sí da liña que se construiu entre o arsenal e a capitania de Ferrol, que estaría separados perto dun kilómetro.

Adicionalmente proxectouse en agosto de 1878 conectar mediante unha liña telefónica a oficina militar de Ferrol con vixia de Monte Ventoso, a uns 10km de distancia, aínda que non consta esa construcción.

As probas subacuaticas

En xullo de 1878 dase conta na prensa das probas levadas a cabo no arsenal de Ferrol nas que se utilizaba un teléfono Bell nun buzo baixo a auga. No peirao da Dársena mantiveron unha conversa perfectamente intelixible cun buzo que estaba no fondo do mar, útil para poder comunicar información relevante como o desexo de sair da auga que, ata aquel momento, facíase tirando de cordas.  Non se tratou da primeira proba deste tipo no mundo, xa que foi, xunto ao teléfono no ópera para escoitar desde casa, un dos primeiros casos de uso senlleiros desta nova tecnoloxía, pero sí que foi unha das primeiras probas e foi recollida na prensa.

La Gaceta Industrial, 25 de xuño de 1978.

Para saber máis:

• Ligeros apuntes sobre la Exposición Universal de París de 1878 por un testigo ocular. Andrés Comerma. El Comercio Gallego 1879. https://biblioteca.galiciana.gal/pt/consulta/registro.do?id=9766
• Andrés Comerma. O enxeñeiro adiantado ao seu tempo. Real Academia Galega de Ciencias, 2020
• El Diario de Santiago Num. 1644 de 17 de xaneiro de 1878
• El diario de Lugo, periódico político y de intereses generales Año III Número 558 de 14 de agosto de 1878
• La ilustración gallega y asturiana  revista decenal ilustrada Num. 24 de 30 de agosto de 1879
• La Academia  revista de cultura hispano portuguesa, latino-Americana Tomo IV Número 3 - 23 de xullo de 1878
• La Gaceta Industrial, 25 de xuño de 1978.