Amosando publicacións coa etiqueta A Coruña. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta A Coruña. Amosar todas as publicacións

mércores, 12 de abril de 2023

O choque dun globo aerostático co cable telefónico (1895)

 22 de xullo de 1895, na praza de touros de A Coruña.

Actúa a compañía de circo de Deu Totti, que percorría España durante esa década con espectáculos de acróbatas e similares, sempre en prazas de touros, que semella un bo lugar para controlar os accesos e asegurar que todos o público paga polo espectátulo. 

Neses anos sería o principal reclamo o globo "Ville de Lyon", que se deixaba para o final e permitía garantir que as persoas abandonaban a praza, xa que intentaban seguir a ruta do globo por cada cidade. 200 espectadores suxeitaban con cordas o globo antes de ascender, mentres un forno quentaba o ar do globo no centro da pista. 

Os capitáns Faure e Guillaume non usaba cesta ou barquiña, como bo acróbata subía directamente sobre un trapecio suspendido boca abaixo pola parte traseira dos xeonllos. Isto xeraba algúns incidentes, xa que en ocasións tiña que tirarse cun paracaídas, outras acababa no mar, etc. A compañía recompensaba á embarcación que salvara o piloto e o globo.  Este globo. medía 24 de alto e 52 metros de circunferencia.


Cartel do espectáculo nunha actuación en Cádiz. Sen datar.


Que pasaría na Coruña nesa data?

Guillaume e Faure subirían no globo cheo de fume e ar quente, pero non subirían sós. Pancho, un dos espectadores, non soltaría a corda e subiría con eles. O peso impedía coller altura, polo que baixaría no Campo de Carballo (actualmente na zona da Praza de Galicia) nas proximidades da praza de touros (actualmente na zona da Praza de San Pablo). 

Faure e Pancho baixarían por unha corda antes de tocar o chan, pero liberar ese peso fixo que o globo se elevara rapidamente e o trapecio batera no cable telefónico das inmediacións. Quedou un pouco enredado pero conseguiu liberarse para caer finalmente na baía, detrás do castelo de san Antón, onde Guillaume e o globo foron  recollidos.


Plano da zona de 1910, cando xa se trazaba o ensanche coruñes. Fonte. I.G.N.


Para saber máis: 

  •  La Voz de Galicia. 23 de xullo de 1895

martes, 7 de marzo de 2023

O incendio da central telefónica de A Coruña (1917)

 26 de maio de 1917. Cinco días despois de ser desestimada unha demanda histórica do concello da Coruña contra o concesionario da telefonía urbana, D. Jose María Rivera, sobre a colocación dos postes na na zona dos cantons.

Ás cinco da maña descargou unha tormenta na cidade, caendo un raio na torre de distribución da central telefónica, na rúa Real 85, nun inmoble propiedade de D. Joaquín Uría, na mesma sede do Sporting Club (que aínda existe na actualidade). A descarga penetra ata a cabina da telefonista Srta. Dolores Souto, que sae ilesa pero se provoca un incendio, que lanzou unha chave pola fiestra para que os abaixo concentrados puideran acceder ao edificio e intentou salvar a maior parte de equipos. Afortunadamente os gardas de seguridade das Aduanas, uns mariñeiros que esperaban o barco "Infanta Isabel de Borbón" e a repartidora do xornal El Ideal Gallego Dª Victoriana Calvo veron o incendio e puideron avisar ao veciños afectados e aos bombeiros.  Estes acudiron ao mando do Sr. Mariño e do capataz Rega.

O incendio afectou aos últimos pisos da sede da central e do Palace Hotel (na esquina co obelisco), onde durmían os propietarios do mesmo. Tivo tamén tempo de escapar a familia de D.  Jose María Rodríguez Pardo que vivía nesa última planta. A rede telefónica quedou destruída, caendo arames sobre o cable eléctrico e provocando chispas. Nos se ocasionaron víctimas mortais mais houbo un herido leve, D. Luis López Perea, danado nunha man por un cristal. Para avisar aos veciños do incendio lanzaron tiros ao aire e pedras aos cristais das galerías. 

O capitán de enxeñeiros, Sr. Pio Martínez Mulero, que acudiu ao lugar, deu orde de cortar o suministro eléctrico, para evitar propagacións. O que non queimou o fogo quedou destruido pola auga dos bombeiros.  Así pasou no terceiro piso que habitaba D. Antonio Jaspe e o baixo, primeiro e segundo do Sporting Club. 

O retardo na recuperación do servizo

O 7 de xuño de 1917 aparece o primeiro malestar na prensa pola demora na recuperación do servizo telefónico. A xustificación é que queimado o cadro de distribución, non era fácil conseguir reemplazos debido a guerra.  A chegada estival, onde familias ían á casa de campo e utilizaban o teléfono para facer encargas ocasiona molestias á alta sociedade coruñesa. 

O concesionario contesta que o locutorio do obelisco está operativo, así como outro na casa do Sr. Pedregal na praza de Ourense, que fan posible comunicar coa estación telefónica de O Burgo, para poder falar coas casas estivais de Culleredo, Oleiros e Sada. 

O gobernador civil esixiu ao concesionario que tivera una central provisional, para poder seguir co servizo de falar con outros centros oficiais. Así, montouse unha central na buhardilla dunha casa da rúa Olmos, nunha casa dunha taberna e pousada de emigrantes. Jose María obrigou as telefonistas a facer turnos nese local pero reducindo a seu xornal. Pídese que non fagan turnos soas, xa que a taberna pode ser unha ameaza á súa seguridade persoal. 

O 25 de agosto aínda non se recuperara o servizo. O presidente da Cámara de Comercio, o Sr, Amenedo, visita ao concesionario Jose María Rivera. Este indica que contratou coa empresa Siemens Halske de Madrid os elementos para permitir a recuperación do servizo. A nova central instalaríase na rúa Juana de Vega 11, no último piso, con cadros múltiples. O cable encargaríase á compañía Pireli e Compañía, de Vilanova i Geltru. Trataríase dun cable polifílico con recubrimento, como os que se comezaron a instalar en Vigo en 1910, co que se eliminaría a necesidade de contar cun templete.

Rua Juana de Vega. Central urbana situada nun dos edificios da marxe esquerda. Anos 20. 


Enderezo de concesionario local na guía telefónica de 1928. Compañía Peninsular de Telefónos.



Para saber máis:

  • Faro de Vigo. 27 de maio de 1917
  • El Noroeste - Ano XXII Número 10051 (27/05/1917); Ano XXII Número 10062 (07/06/1917); Ano XXII Número 10063 (08/06/1917); Ano XXII Número 10084 (29/06/1917); Anno XXII Número 10132 - 25 de agosto de 1917
  • El Ideal gallego  diario católico, regionalista e independiente Num. 56 (27/05/1917)
  • El Correo gallego  diario político de la mañana Ano XL Número 12993 - 27 de maio de 1917
  • La Voz de Galicia - 25 de agosto de 1917

mércores, 9 de novembro de 2022

A primeira baixa dun subscriptor. Coruña (1889)

 El Clamor del País, un diario de A Coruña, foi a primeira baixa dun subscritor dun servizo telefónico urbano. Non parece ser unha baixa simple.  Este xornal foi froito dunha fusión de El Noroeste i El Clamor de Galicia, que tería ideoloxía afín ao Partido Liberal Reformista ou romerista, que se vería abocado a desaparecer en agosto de 1889, pouco tempo despois de ter instalado o teléfono nas súas oficinas. Cumpre salientar que non tería o servizo en xaneiro de 1889, xa que se dispón dunha listaxe desa data cos 20 primeiros abonados. No primeira guía conservada, de 1890:

https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/08/1890-primeira-guia-de-telefonos-en.html

aparecen como vacantes os números 48 e o 54, que pode que algún fora deste xornal (xa que coincide con instalacións nese barrio) que serían instalados cara abril ou maio de 1889, apenas 2 o 3 meses antes da baixa. O compromiso de permanencia era dun ano, sendo o teléfono propiedade da empresa de telefonía. 

Teléfono ADER-bell modelo 3, instalado en parede.


O feito de só pagar uns meses (sen amortizar a instalación) e non devolver o terminal telefónico crearon un conflito entre o Sr. Canoura e Mariano Martín Villoslada, director da empresa de telefonía, que remataría nos xulgados.

Manuel Canoura, natural de Lugo, era reloxeiro na Coruña, cun negocio na rúa Real 90, que se faría famoso por un roubo que padeceu a finais de 1886 e que tivo trascendencia mediática no xuizo acontecido nos seguintes anos, unha vez descubertos os mangantes. Esta actividade como comerciante a levaría en paralelo ao rol de redactor do xornal. Manuel debía ter una carácter controvertido que o levou a ter conflictos con outros medios, onde se tiña un relato sarcástico contra a liña editorial do xornal de Canoura. Falecería ao ano seguinte (1890) en Lugo. O outro redactor principal era Ricardo Acevedo Fullós, avogado, político e xornalista, que tamen falecería en 1890.

La Coruña en la mano - 1883




luns, 24 de outubro de 2022

Os teléfonos privados na provincia de A Coruña no século XIX

Sen dúbida, o primeiro caso de rede privada en Galicia foi a de Rubine en 1885, que se recolleu nun artigo previo: 

https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/06/a-primeira-lina-de-telefono-de-galicia.html

Rubine e Cervigón, recollidos no artigo, non serían os únicos coruñeses interesados, xa que existirá outro proxecto en 1888 que de detalla embaixo.

No resto do século XIX temos localizadas varias liñas particulares máis no provincia de A Coruña. Hai que ter en conta que a rede urbana de Coruña se inaugurou en 1888, polo que potenciais demandantes de liñas particulares xa eran atendidos por este servizo. 

No resto de provincia, varios comerciantes tiñas liñas entre as súas casas e negocios. Ademáis destas liñas particulares, existían liñas municipais para conectar cos servizos de telegráfia do Estado, que se recollen neste artigo:

https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/07/telefonia-municipal-no-mapa-telegrafico.html

As instalacións particulares, en ocasións, estaban vencelladas a redes eléctricas polo que utilizaban as súas propias instalacións, pero noutros casos facían unha ocupación da vía pública mediante a instalación de postes. Estes proxectos detállanse a continuación por orde cronolóxica.

1888

Os Sr. Mesa, Marquesi e Dalmau, con negocios no sector de hidrocarburos (entre outros), objetñen licencia temporal para a instalación dunha rede de telefonía privada, que perderán cando exista a rede urbana (que se implantaría uns meses máis tarde). A liña conecta a fábrica de refinado nas proximidades do actual Parque Europa e o despacho do Sr. Mesa na Avenida Sánchez Bregua

1889 

Germán Echeverría, chegados do país vasco frances eran suministradores do exército. Pediron autorización para instalar unha liña particular en Betanzos, entre almacen de curtidos que tiña no barrio do Magdalena (localización) e a fábrica, reconvertida na vivenda habitual, en Ponte do Porto, no concello de Miño (localización), cunha extensión duns 7000 metros. Esa liña permanece en 1921, xa que aparece na prensa o roubo de 60 metros de cable por parte do xove de 15 anos Antonio Lago Illanes.

1894

Jose Blanco Vilariño, en representación de The Corunna Waterworks Company Limited, compañía proveedora de auga na cidade da Coruña, para establecer unha rede as oficinas sitas na Rúa Real e a casa do garda no encoro de Muradelo no río Barcés (actual encoro de Cecebre) cunha distancia de 22km, obra que padecería abundantes problemas.

1895

Jose Lopez Cortón, a través da petición do veciño de Betanzos Roque Ponte Peña, para establecer unha liña particular entre a súa casa-quinta en San Fiz de Vixoi, en Bergondo (localización) e a fabrica de electricidade na Ponte Nova de Betanzos, que se atopaba en construcción (localización). A liña tería unha lonxitude de 3300 metros. Jose anunciaba tamén a instalación de teléfonos e timbres.

Anuncio da fábrica de electricidade. Programa das festas de Betanzos. Ano 1900.


1897

Alejandro Portals Boris, tiña una liña entre a súa casa en Muros, o pode que na industría que tiña no Paseo de Bombé, e a industria de salazón que tiña en Ancoradoiro, onde se atopa actualmente o camping, que pertence todavía os seus descendentes.

1898 

Jose Romaní Ferrer, do clan dos "Romaní", establecidos no Barbanza a primeiros do século XIX. Neste caso para conectar a industria de salazón en Muros na praia de Somorto, na parroquia de Esteiro (localización) coa a súa casa de Muros, aínda que noutras referencias fálase dunha segunda industria en Muros, que se correspondería coa fábrica dos Tres Picos (localización

1899 

Cayetano García Carro, que posteriormente cambiaría o sector hsoteleiro en Sevilla, solicitou autorización para instalar unha rede particular de telefonía na cidade de Santiago de Compostela, para interconectar dous dos seus negocios: o comercio Bosques de Bolonia na rúa Tras de Salomé coa sastrería que posúe na rúa Nova. A autorización foi denegada pola dificultade de ter a autorización das casas onde debía pasar o cable, salvo que fora que de instalalo polos faiados, así como pola proximidade da construcción da rede urbana.

1900

Pedro Calderón de la Barca Ceruelo, deputado nas cortes de Madrid polo distrito de Arzúa, conectaba coa liña telefónica o Pazo das Figueiras, na parroquia de Folladela, en Melide (localización). e a súa casa no centro da vila, cunha extensión duns 6 km. Tamén outra entre o Pazo Figueiras e O Foro, onde debía posuir algunha propiedade, cunha lonxitude adicional de 1800 metros

Olimpio Pérez Rodríguez, banqueiro que formaría uns anos antes a Sociedade de Gas e Electricidade de Santiago, solicitou licencia para instalar unha liña telefónica entre a central do río Tambre en San Xoán de Fecha (localización) ata a Rúa Nova e, desde este punto, ata a fábrica de gas na cidade que adquirira recentemente.

Para saber máis:

  • Faro de Vigo: 21 de xaneiro de 1888; 13 de marzo de 1889
  • La Voz de Galicia. 19 de xaneiro de 1888; 7 de febreiro de 1889; 17 de agosto de 1894; 21 de xullo de 1895; 7 de abril de 1897; 15 de febreriro de 1898; 15 e 30 de agosto de 1900; 20 de xullo de 1921
  • Gaceta de Galicia Núm 85/1899 de 14 de abril de 1899; Núm. 108/1899 de 11 de maio de 1899; Núm. 207/1900 de 14 de agosto  de 1900
  • El Eco de Santiago. Núm 839 de 6 de abril de 1899; Núm 841 de 8 de abril de 1899; Núm. 869 de 11 de maio de 1899;; Num 1760 de 8 de novembro de 1900; Ano XXVI Número 10641 - 22 de xullo de 1922
  • La Idea Moderna.Num 2975 de 13 de novembro de 1900
  • Diario de Avisos de La Coruña. Núm 9442 de 29 de maio de 1889
  • El Lucense. Núm 1321 de 8 de maio de 1889
  • El Diario de Galicia. Núm 995 de 24 de agosto de 1894; Núm 1337 de 8 de outurbo de 1895; Núm. 1772 de 18 de marzo de 1897; Num 1787 de 7 de abril de 1897;  Núm. 1831 de 30 de maio de 1897
  • La Correspondencia Gallega. Núm 2517 de 26 de maio de 1898
  • La Integridad diario católico Num. 9384 (22/07/1921)

luns, 15 de agosto de 2022

1890: A primeira guía de teléfonos en Galicia

 No arquivo da Biblioteca Nacional de España consérvase a guía de teléfonos máis antiga de Galicia da que se ten constancia. Trátase da "Guía-Indicador de La Coruña y de Galicia para 1890-91", un exemplar entregado o 10 de setembro de 1890 na biblioteca do instituto de A Coruña e que terminaría nos arquivos da biblioteca, hoxe en Alcalá de Henares. Existen outros exemplares en bibliotecas galegas, así como unha edición fac-simil de 2008.

Este libro foi editado por Robustiano Faginas Arcuaz, xornalista e, posteriormente, fundador das Irmandades da Gala. O libro agrupa todo tipo de información útil alén da listaxe dos teléfonos: información turistica, directorios de profesionais, rueiro ou información telegráfica.

Portada da Guía-Indicador de La Coruña y de Galicia. 1890. Biblioteca Nacional.

A información da rede urbana de telefonía de A Coruña consta de cinco páxinas, comenzando por unha descripción do servizo. Fai mención ao inicio o 1 de Novembro de 1888 na rúa Riego de Agua e o posterior traslado á rúa Real número 24, 4º, onde o director Mariano Martín Villoslada presta servizo desde as 8:00 ás 22:00.  O concesionario da rede é D. Ildefonso Rebollo, residente en Segovia. 

Ten nese momento 156 abonados, aínda que na lista só aparecen 144. Fai referencias a 110 particulares e 37 teléfonos oficiais. Dentro dos oficiais debía contar gabinetes de médicos municipais e incluso a prensa, para chegar a esas cifras. O resto repártese entre 4 no extrarradio (sendo a mais lonxana a casa de Enrique Carnicero en A Pasaxe), 4 de casinos ou fondas (aínda que na lista parece haber seis: El Liceo Brigantino, Circo de Artesanos, Tertulia de la Confianza, Sporting Club, Hotel de Europa e Fonda ferro-carrilana) e un do propio servizo de telefonía

Os abonados recibían listas mensuais dos teléfonos e mantiñan unha tarxeta de abonado, que daba dereito a utilizar os locutorios (polo momento só existía o da rúa Real) de xeito gratuito (aínda que limitadas a tres minutos), igual que o teléfono da casa. Tamén daba dereito ao envío de telefonemas, mensaxes de texto comunicadas á central que logo os traballadores do servizo entregaban en papel nos domicilios de destino (típicamente aqueles que non tiña servizo de telefonía)


Prezos anuais do servizo (pagos trimestrais). Guía-Indicador de La Coruña y de Galicia. 1890. Biblioteca Nacional.

Cumpre salientar que a pesar de ter números de teléfonos non existían as centrais automáticas. Únicamente se utilizaban para simplicar o traballado do operador da central telefónica na conmutación das liñas. 

Dentro das 37 liñas oficiais estaba o concello, aduanas e fielatos, médicos municipais, instalacións militares, xulgados ou o lazareto de Oza. Entre os particulares estaba a prensa, principais industriais e libre exercientes da cidade. Inclúense os precursores nas liñas privadas, como é o caso do fillo de Sr. Rubine (no seu día a primeira liña privada), Cervigón, Fariña (da rede eléctrica) ou o Sr. Mesa (o gran opositor a rede municipal en 1886)

Para saber máis:
  • Exemplar dixitalizado na Biblioteca Nacional: http://hemerotecadigital.bne.es/

1Francisco PonteSan Andrés 30, 1º
2Goberno CivilRiego de Agua
3ConcelloSan Agustín
4Xulgado de instrucciónFama 1
5La Voz de GaliciaSantiago 1
6Escribanía do Sr. RodríguezParrote 10
7Escribanía del Sr. CavalCuesta de San Agustín
8Xulgado municipalSan Agustín
9Luis Puig y Marcelí (habitación)Riego de Agua
10Luis Puig y Marcelí (fábrica)Socorro 10
11Escribanía do Sr. López VaamondeConstitución
12Capitanía XeralPr. Constitución
13José Pérez PortoReal 65
14Goberno MilitarVeeduría
15Cuartel de Alfonso XII (cazadores Reus)Campo da Leña
16Angel Taibo, Villa de ParísReal 36
17El anunciadorSan Andrés, 3
18El TelegramaSan Nicolas 28
19El liceo brigantinoSan Andrés 1
20Santiago UcedaReal 46 y Marina 26
21Lopez Perez e CompañíaRiego de Agua 21
22Francisco JuncalSanto Domingo 6
23Factoría de subsistencias militares
24Circo de ArtesanosReal 71
25Hilario Hervada e CompañíaReal 86
26Enrique ZaragüetaCastiñeiras, Os mallos
27Fábrica de tabacosPalloza
28Diputación ProvincialRiego de Agua
29Inspección de vixianciaTrav. riego de Agua
30José Rodríguez (médico)REal 11, 3º
31Dimas Corral (medico)Riego de Agua 9-11
32Oficinas de obras provinciaisRiego de Agua 3, 5
33Presidente da AudienciaConstitución
34Nicandro FariñaSanchez Bregua 4
35Mesa Marchesi y MartínezSánchez Bregua 9
36Sres D., E. e J. de Carricarte (escritorio)Alameda 1, 3º
37Suevos Casilla GabarrerrosPeirao
38Agustín García Andrés (Comercio)Cantón Grande 8
39Herce e CompañiaReal 73
40Hilario Hervada e Compañía (sucursal)San Andrés 20-22
41Marchesi DalmauReal 74
42Jaime C. MayorCantón Pequeño 23-24
43Indalecio VarelaCantón Grande 18
44Perruquería do Sr. EspínNueva 1
45Antonio A. NogueiraRiazor 5
46Primitiva casa de bañosRubine 5
47Angel Durán (médico)San Andres 113
49Angel Sastre (escritorio)San Andrés 105
50Roman TasaReal
51Crédito GallegoNueva 26
52La Prensa GallegaNueva 22
53Anastasio RojoBailén 4
55Angel Sastre (domicilio)Pr. Pontevedra 16
56Santiago Torrado e CompañíaRiego de Agua 13-15
57Benigno MartínezRiego de agua 12
58E. de Carricarte (domicilio)Riego de Agua 13-15
59Raimundo MolinaMarina 22
60Jesús Cueto, La Estrella de OroReal 31,
61Papelería de FerrerReal 61
62El DuendeBarrera 19
63Avelino Aguilar BolañoMarina 17
64Marcelino Suárez (depósito de carbóns)Torreiro
65Cuartel de caballeríaHospital
66Tertulia de la ConfianzaSan Andrés
67HospicioHospital
68AduanaMarina 17
69Alejandro San MartínREal 34
70Sanjurjo e Compañía (fábrica de pastas)Santa Margarita
71Félix MartínezReal 58
72Enrique Carnicero (ostras)Pasaxe
73C. González Aguinaga (confitería, ostras)Riego de Agua 54
74María Castelo (modista)Real 37
75Agustín García Andrés (habitación)Cantón Grande 17
76Cuartel da Garda Civil
79José FiolPasaxe
80SAnidad MarítimaMarina 25
81Jose LongueiraMarina 24
82Lorenza Pérez MareyBailén 2
83Fábrica de gasSan Andres 43
84Víctor UriaSan Andrés 75
85Fabrica fundicion Sr OrtizCamino nuevo
87Andrés Souto RamosMarina 19
88Sobrinos de Andrea Pérez e CompañíaCantón Grande 20
89Peña e CompañíaSan Andrés 162
92Luis LaplanaReal 79, 3º
94Lazareto de OzaOza
95Canuto BereaReal 38
96Maristany HermanosCanton Grande 9
97Sucesores de Enrique VeigaCantón Grande 28
98Rubine e filloReal 77
99Director de TelégrafosFama 1
100Jaime C. Mayor (almacén de sal)Palliza 22
101Santiago FabriqueJuana de Vega 15, 3º
102Maristany Hermanos (almacén de sal)Santa Lucía 13
104Administración de consumosCompostela, 1
105Fielato da Porta de ArribaPr Pontevedra 14
106Fielato CentralMarina 25
107Gumersindo PArdo Reguera (farmacia)Real 92
108Fielato da EstaciónCaballeros
109Manuel BelloCaballeros
110Silverio de OchoaJuana de Vega 12 2º
112Jose Sellier (fotógrafo)Real 86
113Bombas de incencio (serv. municipal)Bombas 1
114Antonio Lens (farmacia municipal)San Andrés 33
115Eduardo CervigónReal 47
116Federico Barbeito (hixienista)Real 30
117Manuel Barbeito (médico municipal))Panaderas 13
118Eugenio Varela Portal (medico municipal)Riego de Agua 13-15
119Antonio Deus García (médico municipal)Garás, 4
120Jesús de LabraCantón Pequeno 2
121Juan VillardefrancosRubine 21
122Pombo e CompañiaSan Andrés 164
123José Fiol (hotel de Europa)San Andrés 81
124Francisco Aznar (médico municipal)Juana de Vega 46
125Fabrica de cortizas e deposito carbónsRastro 2
126Fiscal da AudienciaReal 55, 3º
127Juan Mayor y RivasMarina 25
128Manuel Bermúdez (escritorio)Santa Catalina 34
129Manuel Bermúdez (domicilio)Garás 55
131Francisco Ferrer y LlunchNueva 16
132Angel Rodríguez Montero (higienista municipal)Pontevedra 6
133Maximino Gomar (médico do hospicio)Barrera 9,3º
134Avelino Aguilar BolañoReal 3, 3º
135Francisco Leal (fábrica de chocolate)Rastro 21
136Francisco Leal (sucursal)San Andrés 24
137Juan Piñón (fábrica de pastas)Galera 36
138Litografía artísticaJuana de Vega
138Narciso Obanzareal 55, 1º
139Fonda ferro-carrilanaReal 100
140Secretaría de obras do PortoTRavesia Real 1
141Coruña CómicaAmargura 17
142Luciano SolerJuana de Vega 11, 1º
143Luciano Puga
144Intendencia MilitarVeeduría
145Cuartel de Alfonso XII (reg. Zamora)Campo da Leña
146Viuda de J. Domínguez (almacén de ferros)Sanchez Bregua 3
147Manuel Solorzano (fundición)Monelos
148Comandancia de la 5º secciones de obreroLuchana 25-27
149Sobrinos de José PastorMaría Pita 19
150Manuel Fernandez AbellaSAnta Catalina 13
151Sporting ClubReal 85
152Simeón García e compañíaFranja
153Francisco LovecGaras 24, 2º


O mindoniense Cándido Martínez na reclamación salarial dos telegrafistas de 1880

 Candido Martínez Montenegro foi un deputado liberal durante tres décadas por Mondoñedo (Lugo), que nos ano 1881 - 1883 sería director de Co...