martes, 30 de abril de 2024

O proxecto de cable colgante entre Valença e Tui

O arquivo da CTT en Lisboa conserva o proxecto de Joaquím José d'Almeida, capitán do exército portugués responsable de boa parte da construcción das redes de telegrafía eléctrica de Portugal, que estaban sustituíndo as ópticas, moi extendidas no país. 

O 27 de outubro de 1858 asina un proxecto para o tendido dun cable entre dous puntos da fronteira miñota, curiosamente utilizando a torre da igrexa de Santa Maria dos Anjos na Fortaleça de Valença, mentres que o cable colgaría dun poste de 14 metros sobre unhas rochas no lado tudense. 

Fotografía facilitada por Godofredo Ferreira para a segunda edición do libro "Memória histórica sobre a telegrafía eléctrica em Portugal" de Guilhermino Augusto de Barros


O documento foi facilitado por Godofredo Ferreira, que o comprou nunha poxa da biblioteca do orador Dr. Santos Farinha e cedeu a CTT en maio de 1950. 

O documento está cheo de datos técnicos para salvar a distancia entra as beira do Miño cun fío colgante con catenaria, nunha época previa, sobre 30 anos antes, da existencia da ponte internacional. Esta lonxitude debe ser un desafío sen precedentes coñecidos nesa época. 


Sinatura de Joaquim Jose d'Almeida no documento

A referencia é a 'cheia' do ano 1821, onde as augas alcanzaron unha altura de 9,6 metros sobre o nivel da maior pleamar con lúa nova do mes de agosto de 1858. A catenaria debe salvar esa altura. Tamén consultan nas dúas beiras sobre cal é o barco con maior altura, sendo de 16 metros ata o mastro, que debe ser tido en conta para evitar accidentes con cable, deixando unha marxe adicional de 2 metros. 

Considera así o uso do cimborrio da igrexa de Santa María como mellor opción, que se atopa 72,21 metros por riba da maior enchente de 1821 e un poste de 14 metros no lado de España, que se atoparía 21 metros por riba (ao estar sobre uns penedos) do nivel de dita enchente. A distancia entre os dous puntos, nun plano horizontal, sería de 588 metros. A localización no lado tudense non queda marcada, pero sería entre a actual porten internacional e 150m río abaixo, segundo a figura que se mostra a continuación.

Radio de 588 metros desde o cimborrio de Santa María dos Anjos en Valença do Minho.

O documento entre en formulas técnicas para calcular a tensión soportada e a viabilidade do tendido, tendo en conta que será un fío de ferro galvanizado, para o que proba numéricamente, para diferentes radios a tensión e probabilidades de rutura. Tamén calcula canto deberían medir os postes no caso de que non se utilizara a igrexa e se apostara por dous nas beiras do Miño, para soportar a distancia de 310 metros, saíndo alturas de 30 metros para ambos, que non resultan viables.

Joaquín finaliza destacando as vantaxes respecto a un cable sub-fluvial, que sería o finalmente adoptado. Estas estarían baseadas na facilidade de reparación do aereo, a resistencia a posibles enchentes do río (e choques con árbores que leva o Miño), 

Parte do plano do fío, extremo de Valença do Minho, con cimborrio de Santa María.



Para saber máis:
  • Memória histórica sobre a telegrafía eléctrica em Portugal. Guilhermino Augusto de Barros. Lisboa 1944
  • Comunicação telegráfica entre Valença e Tuy. Joaquim José d'Almeida.  27 de outubro de 1858. 


venres, 26 de abril de 2024

Os libros sobre Telegrafía de Eduardo Vincenti

A Exposición de Electricidade de París de 1881 levou varias invencións ao pabillón de España, incluíndo referencias galegas, coma a do telegrafista Victor Piedras, tratada nesta publicación:

https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/12/victor-piedras-na-exposicion.html

pero contou tamén co xove telegrafista Eduardo Vincenti, que escribiría a crónica do certame para ser distribuída masivamente entre o corpo de telegrafistas de España ao seu regreso. O libro iría adicado a D. Cándido Martínez, un deputado tamén galego que naquela altura pasaba por ser o director xeral de Correos e Telégrafos.

Eduardo, nado en Coruña en 1857, foi un polñitico liberal, xenro de Montero Ríos, telegrafista de profesión na xuventude e deputado desde 1886, ocupando varios cargos públicos, incluíndo a alcaldía de Madrid.

A Exposición de Electricidade quedoa marcado por ser un dos eventos técnicos mais relevantes da historia, coa presenza de inventores e novas aportacións técnicas (o tranvía eléctrico de Siemens & Halske, o pabillón de Ericsson, así como unha modesta presenza de inventores españois). 


Fotografía de Eduardo Vincenti na Wikipedia. 

O libro contaría cunha curiosa cita: "Cando este libro vexa a luz, quizás Madrid tamén a vexa". Queda como referencia do evento ao contar cunha extensa (418 páxinas) descripción, incluíndo moitos detalles das invencións españolas, que apenas foron recollidas pola prensa nacional. 

O libro finaliza cun grabado do pabillón de España, onde se poden identificar algúns dos inventos expostos.


Eduardo foi precoz e sacou a praza de telégrafos con 15 anos. Nos 11 anos que traballou no corpo tivo varias funcións, incluíndo ser parte do grupo de telegrafistas que acompañaba aos reis nas viaxes oficiais. Tras pasar polo corpo publica o seu segundo libro sobre telegrafía: "Historia Universal da Telegrafía e o Servizo Telegráfico en España" no ano 1885. Neste caso un libro máis modesto de 27 páxinas, ao tratarse dunha conferencia no Circulo Mercantil.


A pesares do pequeno tamaño, fai unha síntese da historia das comunicacións na antigüidade, a telegrafía óptica, eléctrica e sumbarina, así coma un resumo dos aparellos telegráficos en uso. Tamén califica a curiosa situación co teléfono:

"España ha decomisado el teléfono como artículo de contrabando; la aduana gubernamental lo ha juzgado sin duda nocivo para la salud pública."

Eduardo sería unha figura de certo recoñecemento na faciana política por parte do corpo de telégrafos ao velar polos seus intereses nas folgas laborais de 1892. 


domingo, 21 de abril de 2024

Os proxectos de telégrafos ópticos en Galicia (1809 e 1844)

Galicia nunca chegou a ter una rede de telegrafía óptica. Xusto cando se fixo unha certa aposta acababa Morse de validar a telegrafía eléctrica en 1844. Porén, a invasión francesa espertou un certo interese en dispoñer antes de esta rede de avisos oficiais, que xa estaba moi difundida en Francia de 1794 grazas ao seu inventor Claude Chappe.

Unha primeira experiencia militar na baía de Cadiz nos primeiros anos do século XIX resultou de utilidade para informar das incursións francesas. Doutro xeito, as novas tiñas que circular por carreiras de postas, a velocidade humana. Así, tras a experiencia defensiva de 1809, aparecen un par de suxestións relativas a construción desta rede.

No semanario  político, histórico y literario de La Coruña Num. 22  de xaneiro de 1809, fálase da importancia de que Madrid poida estar ben informada. A suxestión era conectar Astorga con Coruña, pasando por Asturias e Galicia; e outra liña de Puebla de Sanabria a Ourense, que poida chegar a Lugo e Coruña; ambas para uso meramente militar. 

O 7 de maio de 1810 emítese un oficio da xunta provincial de Mondoñedo (por parte de Juan Moscoso) ao presidente e vogais da Xunta Superior de Galicia no que os informa da retirada dos franceses a Luarca e da proposta do marqués de Vista Alegre, vogal da xunta de Asturias, de establecer telégrafos para informar rapidamente dos movementos do inimigo, que se inclue a continuación:


O 21 de maio emite unha nova carta na propón o establemento dos telégrafos segundo o proposto por Manuel Olmedo, tenente coronel, e as máquinas diseñadas por Miguel Febrer, coengo racioneiro da catedral de Mondoñedo. O tenente facilitaría os recursos humanos necesarios para operar os telégrafos.

O texto explica a importancia de contar con persoal de confianza manter o contida da mensaxe. Indica tamén que de noite debe facerse con farois nos brazos con sináis simples, para evitar confusións. Tamén indica que no caso de existencia de néboa onde tería que contar con material combustible para xerar fortes chamas e poder enviar mensaxes simples. 

Polo estado da contendo, suxiren crear unha liña de Villafranca del Bierzo a Navia de Suarna e, dende alí, seguindo o río Navia cara o mar.  En paralelo podería facerse unha liña para comunicación coa Coruña. Unha vez feita esa rede xa se podería facer ramáis coas capitais de provincia 

A proposta desbótase polo custe económico que implica, pero invitan a Juan Moscoso a probar o funcionamento con telégrafos xa creados por Miguel Febrer. Non consta aparición documental dos telégrafos deseñados. 


Non construidos estes telégrafos pasaría ata o  ano 1844 cando se plantexa a construción das grandes liñas do estado por parte do galego Manuel Varela Limia (Malpica 1796 - Madrid 1853), como director de camiños, canles e portos. Jose María Mathé, brigadier, sería o responsable técnico do proxecto. Estas tres liñas principais conectarián Madrid con Irún, Cádiz e Barcelona (e La Junquera), que serían finalmente construidas. 

Unha segunda fase falaba de facer ramáis e Manuel Varela contemplou a construcción dun ramal desde Valladolid a Coruña vía Zamora e Ourense, pero que a inminente chegada do telégrafo eléctrico imposibilitou.  Os Boletíns Provinciais deixan mostras do inicio do proxecto de estudo en 1844, pero non quedou información escrito do mesmo, probablemente perdida no incencio de arquivo general da administración de Alcalá de Henares en 1939.

Boletín Oficial da Provincia de Lugo. 31 de maio de 1844.



 


 

O telegrafista espía da Coruña na I Guerra Mundial.

No 26 de novembro 1918, apenas quince días despois do fin da guerra, recíbese a queixa do embaixador de Estados Unidos sobre un empleado do ...