Teléfono nos faros. A catástrofe de Sálvora en 1921.

A catástrofe do Santa Isabel é considerado como o Titanic galego, xa que causou a morte a 213 pasaxeiros e tripulantes do buque o 2 de xaneiro de 1921, que desde Coruña dirixíase a Cádiz vía Vilagarcía de Arousa. Perto de Sálvora encaiaron e o barco afundiuse. A historia deixou a tres mulleres da Illa como heroínas ao acudir a axudar e ser capaces de rescatar perto de 30 vidas.  Case todos os homes estaban en festas de Aninova en poboacións da costa.

A historia pasa por o faro de Sálvora e o seu torreiro, que detectou o afundimento pero tivo que camiñar ata a vila por tres quilómetros para dar aviso e, polas condicións do mar, Ribeira non puido ter noticia ata a mañá seguinte.. A prensa empezou a cuestionar se os faros deberían ter medio eléctricos, ben telégrafos ou teléfonos ou radiotelegrafía, para poder notificar con carácter urxente este tipo de sucesos. 

Vivendas de Sálvora. Foto Ksado.

O faro de Fisterra conta cun sistema telegráfico y un sistema radio instalado pola empresa de Marconi en 1913; a Torre de Hércules ten un telégrafo, mentres que Faro Vilán, a pesares da súa importancia, non conta con sistema de comunicación algunha, obligando a facer moitos quilómetros ata Vimianzo para dar avisos. Por iso, presiónase para que progresivamente os faros das illas e zonas críticas vaian tendo mecanismos para a notificación de catástrofes. As únicas illas que contarían con servizo serían o Lazareto de San Simón e A Toxa.

Ademais da notificación de catástrofes, a prensa de 1910 xa recollía a conveniencia de dispor de sistemas de comunicación con Fisterra ou Ortegal para a notificación de temporais e a posibilidade de difundir esta información aos portos de Galicia.

Mapa de comunicacións na costa en 1911. Instituto Geográfico Nacional.

De ter telégrafo ou teléfono (con ou sen arames) o torreiro do faro de Sálvora podería notificar a situación a Ribeira, A Pobra o Vilagarcía. Eso podería ter reducido o número de mortes, especialmente de aqueles que tiñan chaleco salvavidas. Ademais, esto non se trataba dunha necesidade nova, durante a primeira guerra náufragos chegaban a costa de Vilán e o torreiro tiña que merchar seis quilometros ata Camariñas para dar conta do sucedido.

No acto de homenaxe as heroínas de Sálvora aproveitouse para anunciar a vontade de instalar o teléfono en Sálvora e Corrubedo, para evitar catástrofes, así com unha base para un cañonero, pero non consta que esto finalmente se levase a cabo ata 1924, que sae un decreto autorizando as obras de instalación de servizos radiotelegráficos na illa.

Tamén se realizou unha pequena homenaxe aos telegrafistas de Ribeira polo súa dedicación nas datas seguintes á catastrofe.  D. Tomás Ojea, Dª. Maria Bercial Vázquez e D. Julio Pastor apareceron no Vida Gallega do 20 de xaneiro de 1921.

 

Para saber máis:

• La Integridad diario católico Num. 9286 (22/03/1921)
• El Orzán  diario independiente Año IV Número 875 - 9 de xaneiro de 1921
• El Diario de Pontevedra periódico liberal Ano XXXVIII Número 11039 - 11 de xaneiro de 1921
• El Ideal gallego diario católico, regionalista e independiente Num. 1178 (16/01/1921)
• Galicia  diario de Vigo Número 139 - 3 xaneiro 1923
• La voz de Galicia. 19 de marzo de 1910; 22 de febreiro de 1923.