O proxecto de rede provincial da Coruña (1917 - 1924)

 Ao igual que o resto das provincias galegas, A Coruña estaba incluida no proxecto de rede de Francos de 1917. Pontevedra, gracias a iniciativa de Prudencio Landón, tomou o seu propio camiño, mentres que Coruña iría máis lenta e próxima ao proxecto inicial. 

En xaneiro de 1917 publícase unha circular no Boletín da provincia dirixida aos concellos preguntando cales estarían dispostos a colaborar nun proxecto de rede provincial. Xa en setembro de 1917 La Voz de Galicia publicaría información sobre o proxecto de Francos, incluido un mapa da rede. 

O proxecto contaría con 81 estacións, 47 de nova factura, cun custe de construcción da rede 760.675 pesetas. Os centros de conmutación estarían en A Coruña, Ortigueira, Ferrol, Pontedeume, Betanzos, Carballo, Ordes, Corcubión, Muros, Noia, Padrón, Santiago, Arzúa e Betanzos. 

Plano de Francos Rodríguez para a provincia de A Coruña. 

Publicado en La Voz de Galicia de 18 de setembro de 1917 e o 16 de xaneiro de 1921

Extracto do plan de telefonía nacional de Francos Rodríguez. 1917

En outubro de 1918 chega unha comunicación do Estado para que a deputación confirmo o interese en suma a o proxecto estatal, pero non parece ter resposta oficial. Non se retomaría o proxecto ata o pleno do 14 de xaneiro de 1921, cando o deputado Sr. Ramón Vilas González, pola presión dos primeiros resultados da provincia de Pontevedra, pide que se recupere o proxecto de 1917 e se contribúa á súa realización.

Ramón Vilas González

No pleno da deputación do 8 de xuño de 1921 solicítase ao ministerio de Gobernación a realización do proxecto, que se comunica tamén aos concellos que poidan estar interesados e se pide a intermediación dos deputados en cortes pola provincia para que axuden na súa consecución. 

La Voz de Galicia. 22 de xuño de 1921

O director de Comununicacións, o conde de Colombí, responde afirmativamente a petición e o 22 de xullo sae publicado a real orde coa aprobación do proxecto. Ramón Vilas, o impulsor do proxecto, pasaría a ser o presidente da Deputación nese ano e decide participar activamente no seu impulso, viaxando a Madrid para ter unha reunión co ministerio de Gobernación, acompañado de deputado a cortes pola Coruña Sr Alonso Gullón.

Lógrase que o xefe de liña de telégrafos, D. Jose Sandoval, ata ese momento adicado á provincia de Pontevedra, pero que fora coautor do proxecto de Francos, pase a ocuparse tamén da implantación na provincia da Coruña desde xaneiro de 1922. Posteriormente Arturo Lago, da central telegráfica de Pontevedra, sería tamén nomeado para ese rol, incluindo tanto Coruña como Pontevedra. O 19 de xuño os deputados provincias Sres Gullón e Vilas visitan o director xeral de Comunicacións en Madrid para intentar desbloquear o proxecto. O propio Vilas e Rof Codina xa se pronunciaran no pleno da deputación sobre a necesidade de replicar o modelo pontevedrés contando con cotas periódicas por parte dos concellos.

A liña seleccionada para comezar, en agosto de 1922, sería a norte, desde Ortigueira, para dar servizo a O Barqueiro, Cariño, Cedeira i Espasante, por ser a situada a maior distancia da capital. O concello de Ortigueira daría un obsequio a Arturo Lago. En 1924 non estaría todavía inaugurada, pese as reclamacións por parte da Unión de Fabricantes de Conservas de Galicia (na voz dos Sres. Santodomingo Hermano e Casariego). Aínda non existiría cando as redes foron confiscadas pola Compañía Telefónica Nacional de España.

Para saber máis:

• La Voz de Galicia. 18 de setembro de 1917; 15 de xaneiro de 1921; 16 de xaneiro de 1921; 9 de xuño de 1921; 22 de xuño de 1921; 20 de xullo de 1921; 22 de xullo de 1921; 23 de agosto de 1921; 1 de marzo de 1922; 7 de marzo de 1922; 1 de agosto de 1922; 5 de xaneiro de 1923; 17 de outubro de 1924
• El Correo de Galicia  Diario independiente de avisos y noticias Num. 4849 (15/01/1917)
• La Región diario independiente, de intereses generales, de noticias y avisos Ano XII Número 3533 - 20 de novembro de 1921
• El Ideal gallego  diario católico, regionalista e independiente Num. 1177 (15/01/1921)
• El Diario de Pontevedra  periódico liberal Ano XXXVIII Número 11044 - 17 de xaneiro de 1921; Ano XXXIX Número 11381 - 20 de febreiro de 1922; Ano XL Número 11644 - 2 de xaneiro de 1923; Ano XL Número 11821 - 16 de agosto de 1923
• Boletín oficial de la provincia de La Coruña  Número 235 - 10 de outubro de 1918; Número 236 - 11 de outubro de 1918; Número 251 - 2 de novembro de 1921
• El Orzán  diario independiente Ano IV Número 880 - 16 de xaneiro de 1921; Ano IV Número 1050 - 10 de xuño de 1921; Ano IV Número 880 - 16 de xaneiro de 1921; Ano IV Número 1139 - 13 de novembro de 1921; Ano IV Número 1142 - 17 de novembro de 1921; Año IV Número 1156 - 3 de decembro de 1921; Año V Número 1325 - 20 de xuño de 1922
• El Compostelano  diario independiente Ano II Número 459 - 23 de agosto de 1921
• Galicia nueva  periódico regional, primer diario de Villagarcía Año XVI Número 5535 - 4 de xaneiro de 1922
• El Progreso  semanario independiente Ano XVI Número 2817 - 6 de xaneiro de 1922
• La voz de la verdad diario católico con censura eclesiástica Ano XII Número 3815 - 7 de xaneiro de 1922
• El Progreso  diario liberal Año XIV Número 4320 - 8 de xaneiro de 1922; Ano XV Número 4387 - 22 de marzo de 1922; Ano XVI Número 4722 - 22 de abril de 1923
• El Eco de Santiago diario independiente Ano XXVII Número 10806 - 7 de febreiro de 1922; Ano XXVIII Número 11357 - 5 de xaneiro de 1923
• Boletín oficial de la provincia de La Coruña  Número 219 - 21 de setembro de 1922