O intento de traslado de Coruña a Lugo da dirección rexional (1891)

Tras unha primeira proposta en outubro de 1887, o 10 de xuño de 1891 aparece publicada a nova do posible traslado do centro telegráfico rexional de Galicia da cidade da Coruña a Lugo, por considerarse naquel momento o punto de entrada da rede e permitir unha melloría loxística das comunicacións. Desátase unha campaña lobbista por parte dos estamentos coruñeses para evitar esta situación, que resoltou exitosa. 

O director xeral de Correos e Telégrafos, D. Javier Los Arcos, deseña unha serie de trocos na rede estatal, que se traducen, no caso galego, neste traslado para xerar eficiencias. Un centro telegráfico, según o regulamento do corpo, sería  a estación responsable de recibir e distribuir as mensaxes ao resto de estación telegráficas localizadas nunha área xeográfica, así como a inspección das avarías, xestión de expedientes, etc. 

El lucense, El Regional, La Voz de Galicia ou El Telegrama inicían unha guerra para promover o centro na súa cidade, adoptando posturas hiperlocalistas no caso coruñés:

"A reforma parece non ter máis sentido que lastimar os intereses dunha capital importante" 

"Sempre os da Coruña pensando que son só eles no mundo"

"Non todo debe ser para A Coruña, querida Voz" 

"Estamos afeitos a que a Coruña tome a mellor parte" 

Croquis do oficial Villegas publicado en El regional  diario de Lugo Num. 2571 (24/06/1891) 

 

   

En paralelo, o Concello de Coruña, a Cámara de Comercio e os deputados por Coruña (Fernández Latorre, Linares Rivas) nas Cortes inician unha campaña política rápida, para parar o traslado marcado para o 1 de xullo.  A prensa de Madrid e do resto de Galicia parece atender as razóns técnicas máis que as loitas locais e toma partido preferente polo traslado a Lugo. 

 

 El telegrama  diario de la tarde, imparcial de noticias Ano XVIII Número 5131 - 17 de xuño de 1891

A presión surte efecto e poucos días máis tarde o ministro de Gobernación, D. Francisco Silvela, revoca o traslado, que causa certo pesar en Lugo e queixas de actitudes caciquís. Porén, algún subdirectores de Coruña son trasladados a Lugo e crea unha incertidume temporal en Coruña. Así en outubro dese ano, aparece Lugo como sede do inspector dos centros de A Coruña e Valladolid, aínda que con carácter temporal por tres meses, que invita a prensa local de Lugo a reabrir o debate, pero que tería pouco recorrido. Outra mención aparecería 20 anos máis tarde (en 1911), tamén sen éxito.

O debate na revista El telegrafista español

En paralelo a prensa xeralista, El Telégrafo Español publica en xuño e xullo artigos contra o traslado e a favor do mesmo.

No 27 de xullo, o oficial basado en Lugo, D. Gumersindo Villegas publica unha réplica na que explica a conveniencia de Lugo. Actualmente o centro de Coruña dispón de:

• Directo a Madrid (no 88), con traslado constante en Valladolid e finalmente en Astorga, que utiliza con máis frecuencia do desexado
• Directo a Valladolid e Salamanca (no 182), con traslados a Astorga e Benavente.
• Directo a Xixón e Santander (no 162), con traslado a Ribadeo.
• Directo a Xixón e Santander (no 130) pola costa, con traslado a Ribadeo, en condicións de condución medias.
• Directo a Vigo (no 133), nas mesmas condicións que o anterior.
• Escalado (no 218), que só adoita traballar con Lugo,
• Escalonado (no 215) a Santiago e Pontevedra, que requiren os limitados porque Coruña non pode facelo sen prexuízos graves no servizo.
• Escalado, costa (no 216), onde se atopan Betanzos, Pontevedra, Ferrol, Ortigueira e Viveiro, cuxo servizo se atrasa constantemente,
• O ramal a Carballo.
• Tamén ten comunicación con Ourense, pero a través de Lugo e Monforte.

Salvo o ramal de Carballo, que podería continuar ata Corcubión para poñer o Centro en comunicación directa con Muros, Noia, Fisterra e Puerto Son, Coruña non ten ningún punto polo que estender as súas comunicacións telegráficas, que sempre se reducirán a aquelas. actualmente dispoñible.

A proposta para Lugo, publicado nun esquema en El Regional, sería

• Directo a Madrid (no 88) sen necesidade de traslado en Astorga, efecto da menor distancia.
• Directo a Valladolid e Salamanca (no 132), tamén sen traslado en Astorga.
• Directo a León (número, 160), e por dito punto comunicación con Oviedo, Palencia e Valladolid, e en caso de necesidade con Madrid.
• Directo a Xixón e Santander (no 162) por Ribadeo, para o que só hai que seguir un ramal de 15 quilómetros entre Rabade e Lugo.
• Directo a Orense (no 244), que comunicará con Vigo, e se é necesario con Valladolid e Madrid.
• Directo a Coruña (no 88), de súpeto con Lugo o servizo de demanda alternarase por Madrid
• Directamente a Santiago e Pontevedra (no 182 conectado en Coruña ao 116), única comunicación que terá polo momento, a través dese centro.
• Escalonado (no 218 conectado en Betanzos ao no 216) para operar con Pontedeume, Ferrol, Ortigueira e Viveiro,
• Escalonado ata Ribadeo, (no 244), para operar con Vilalba e Mondoñedo.
• Escalonado ata Astorga (no 218), para funcionar coas súas estacións intermedias.
• Escalonado en Orense (no 604), para operar con Monforte e a súa conexión, e
• Rama a Becerrea.

Tamén se pode conseguir unha nova vía directa á Coruña, continuando (en lugar de desmontala), a 162 dende aquela ata Rábade, ata Lugo.

Ademais, Lugo pode ampliar as súas comunicacións tal e como se indica en El Regional, enlazando o proxectado ramal de Arzúa coa liña xeral en Certis, o ramal de Lalín co ramal de Chantada, e o ramal da Fonsagrada co ramal de Grandas de Salime; que conseguiría comunicacións directas con Santiago, Pontevedra e Oviedo respectivamente, o que aumentaría o número que disporá o novo Centro de Lugo.

Confirma así a idoneidade técnica da proposta.

Para saber máis: 

• El eco de Galicia  periódico político Num. 1524 (10/06/1891); Num. 1530 (17/06/1891); Num. 1533 (20/06/1891); Num. 1539 (30/06/1891); Num. 1651 (12/11/1891)
• El telegrama  diario de la tarde, imparcial de noticias Ano XVIII Número 5126 - 11 de xuño de 1891; Ano XVIII Número 5130 - 16 de xuño de 1891; Ano XVIII Número 5131 - 17 de xuño de 1891
• El lucense  diario católico de la tarde Num. 898 (12/10/1887); Num. 1996 (13/06/1891);  Num. 1998 (16/06/1891);  Num. 2001 (19/06/1891); Num. 2002 (20/06/1891); Num. 2004 (23/06/1891); Num. 2005 (25/06/1891);  Num. 2008 (30/06/1891); Num. 2010 (02/07/1891); Num. 2012 (04/07/1891)
• El regional diario de Lugo Num. 2560 (13/06/1891); Num. 2564 (17/06/1891); Num. 2565 (18/06/1891); Num. 2566 (19/06/1891); Num. 2567 (20/06/1891); Num. 2569 (22/06/1891); Num. 2570 (23/06/1891), Num. 2571 (24/06/1891); Num. 2573 (26/06/1891); Num. 2575 (28/06/1891); Num. 2579 (03/07/1891); Num. 2584 (09/07/1891); Num. 2586 (11/07/1891); Num. 2587 (12/07/1891); Num. 2593 (18/07/1891); Num. 2699 (30/10/1891); Num. 2707 (07/11/1891);  Num. 2715 (15/11/1891)
• Gaceta de Galicia / Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela/ Num. 132 (17/06/1891) 
• Diario de avisos de La Coruña/ Ano XX Número 10128 - 18 de xuño de 1891
• El telégrafo español de 27 de xullo de 1891
• El Noroeste Año XVI Número 5652 - 22 de maio de 1911