Un dos atractivos de investigar sobre a historia da telefonía é a propia dificultade de acceder á documentación, porque os principais arquivos apenas conservan a información máis relevante.
O incendio de Arquivo Xeral Central de Alcalá de Henares en 1939
Sen dubida a principal limitación ven dada polo concentración da documentación, a finais do século XIX no Arquivo Xeral Central de Alcalá de Henares, que ardía no 11 de agosto de 1939, ao final da Guerra Civil.
Entre outros conservaba o arquivo do ministerio de Gobernación, do cal dependía a dirección de Correos e Telégrafos, que se perdería de maneira íntegra, afectando a coñecer a realidade sobre as diferentes concesións de redes urbanas e aprobación de redes privadas, da que quedaría constancia principalmente polas novas recollidas na prensa escrita.
Lámina no libro "Reseña histórica y clasificación de sus fondos. Archivo General Central de Alcalá de Henares. Ano 1926. José Torre Revelló.
Curiosamente o edificio foi preservado durante a Guerra Civil, xa que non foi atacado polos proxectís que lanzaba a aviación franquista. Finalizada a guerra, o bando gañador utilizou o edificio como base de reparación de carros de combate, almacenando no mesmo materiais inflamables e munición. Un vertedoiro no propio edificio provocou un incendio que, xunto á munición almacenada, motivou que se queimaran todos os papeis do arquivo. A xustiza da época eximiu aos militares responsable do lugar, buscando os culpables nun grupo de nenos entre sete e catorce anos da zona, que pasado un tempo quedaron tamén exculpados.
Non existe un inventario detallado das pezas que estaba almacenadas no arquivo, máis alá do documento preparado por Jose Torre Revelló en 1926 que inclúe unha listaxe das temáticas, áreas e departamentos que tiñan aí a súa documentación. Este era o caso dos documentos do corpo de telégrafos, que recollía desde á orixe do corpo ata 1895 neste arquivo. Este reducido documento é a mellor referencia actual sobre os documentos que se perderon na época.
Lámina no libro "Reseña histórica y clasificación de sus fondos. Archivo General Central de Alcalá de Henares. Ano 1926. José Torre Revelló.
A historia da telefonía no resto dos arquivos
Apenas hai referencias noutros arquivos sobre a primeira historia da telefonía. Consultados o arquivo histórico nacional, o novo Arquivo Xeral da Administración en Alcalá de Henares, o arquivo do Museo de Correos e Telégrafos, os históricos provinciais de Galicia, deputacións e algúns dos arquivos locais.
Cumpre salientar pequenas excepcións. No caso de Arquivo Histórico Nacional hai algunha referencia antiga á redes de telefonía urbana en Madrid e Barcelona. No caso de Correos e Telégrafos hai conservados expedientes sobre persoal do propio corpo, aínda que a información máis relevante tamén aparece en revistas gremiais dixitalizadas polo Ministerio de Ciencia ou por Colexio de Enxeñeiros de Telecomunicación. Nos arquivos das deputacións provinciais hai expedientes puntuais relativos a redes privadas creadas polos propios organismos ou axudas a procesos de instalación de redes municipais.
O caso máis singular é o dos arquivos municipais, en liñas xerais apenas dixitalizados, que recollen proxectos de cesión de edificios en favor de Telégrafos, expedientes de reclamacións por ocupar a vía pública e outras información senlleira. Desafortunadamente, require dun proceso de análise relativamente longo, que fai que sexa bastante impracticable.
Unha fonte válida e Gaceta de Madrid, o diario oficial do goberno, que recollía proxectos de rede e poxas de redes urbanas. Existe tamén algunha bibliografía sobre historia da telefonía que pode ser interesante, pero apenas abrangue o caso galego.
Telefonía en Galicia na hemeroteca
Sen dúbida a fonte máis relevante para consolidar unha historia da telefonía en Galicia é a hemeroteca dispoñible. Os portais de Faro de Vigo y La Voz de Galicia teñen un importante valor, que se complementa coas decenas de xornais galegos dixitalizados no portal Galiciana, así como algunha referencia adicional na hemeroteca dixital da Biblioteca Nacional de España e na homóloga do Ministerio de Ciencia.
Os artigos do blog recollen na sección “Para saber mais” todas as referencias utilizadas para elaboración das diferentes publicacións.
Ningún comentario:
Publicar un comentario