Amosando publicacións coa etiqueta A Coruña. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta A Coruña. Amosar todas as publicacións

mércores, 10 de agosto de 2022

O primeiro conflito cos teléfonos: os postes dos Cantóns da Coruña

O primeiro conflito serio motivado pola instalación do servizo telefónico urbano foi en A Coruña, primeira rede urbana instalada en Galicia, entre Mariano Martín Villoslada, responsable do novo servizo telefónico e Nicandro Fariña, concesionario do servizo de subministro eléctrico a particulares desde o 29 de xullo de 1887, sobre a colocación e uso dos postes situados diante dos cantóns que recentemente instalara Nicandro e ao que quería ter acceso Mariano para o servizo telefónico.

Mariano presenta un escrito o 20 de decembro de 1888 no Concello de A Coruña, con selo da Compañía Telefónica del Cantábrico, no que comenta que ten necesidade de levar os fíos telefónicos polos cantóns e que recibira do concello o encargo de utilizar os postes que Nicandro tiña instalados nesa zona, aínda sen utilizar xa que a rede demorou tempo en ser instalada, pola negativa deste pola suposta incompatibilidade dos usos. 

O Arquitecto municipal Juan de Ciórraga prepara un informe para o alcalde o 29 de decembro onde comenta que non ve esa incompatibilidade entre ambas instalacións pero considera que non é un problema do concello ao tratarse de dúas compañías privadas. Recomenda, iso si, convocar unha comisión conxunta de policía e paseos e xardíns cos interesados para intentar reconducir a situación.

Cantóns de A Coruña. Detalle dos postes só para uso eléctrico, pasando o telefónico polos faiados das casas. Ano 1900. Arquivo do Reino de Galicia.



Á convocatoria do 15 de xaneiro de 1889 acude unicamente Mariano onde comenta que de non ter acceso aos postes terá que instalar o servizo con "palomillas" nas fachadas e faiados dos edificios dos cantóns. Explorada esta posibilidade atopou a oposición dos propietarios dos edificios 9-10, 23-24, 14 e 11-10 do Cantón Pequeno e do número 9 do Cantón Grande. A comisión acorda convidar aos propietarios a que acepten o paso dos fíos por baixo das repisas dos balcóns e galerías ou polo faiado dos edificios. Non caso de non aceptar esta proposta serán instalados postes diante das vivendas, por mais que prexudique ao ornato público.    

Adicionalmente, obriga a Nicandro Fariña a dar uso aos postes instalados nos cantóns nun prazo de dous meses ou forzará a súa retirada vía resolución da concesión. Nicandro, consignatario e propietario dunha empresa gasística, tivera a concesión para o servizo eléctrico o ano 1887 baseado nunha máquina de vapor. As oficinas da consignataria foron as primeiras en utilizar o subministro eléctrico.

Cantóns desde Praza de Mina. A Coruña. Detalle dos postes só para uso eléctrico (esquerda) e outros para telefonía (dereita). Ano 1900. Arquivo do Reino de Galicia.



O dítame da comisión lévase, a través do alcalde accidental Juan Antonio García Collazo, ao pleno do 28 de xaneiro, onde un concelleiro indica que tiña novas de que chegaran a un acordo os Sres. Fariña e Villoslada sobre a utilización dos postes. Así, Nicandro cede os postes e Mariano conecta as tres liñas particulares de Nicandro á rede, pagando como se unicamente tivera unha. Nicandro Fariña solicitara, en Outubro de 1887, autorización para establecer unha rede telefónica entre as oficinas da rlaza de Ourense nº5 (sede onde tiña a turbina eléctrica), Sánchez Blécua nº 4, Juana de Vega nº 9 e Rúa Real nº 53. 


Acordo entre os Sres Fariña e Villoslada. La Voz de Galicia. 2 de febreiro de 1889
 

Para saber mais: 

  • Expediente da policia de comodidad do Concello de A Coruña do ano 1888. Arquivo municipal de A Coruña. Exp. 129/1888
  • Diario de Avisos de La Coruña. Número 8864. 19 de outubro de 1887; Ano XIX Número 9942 - 7 de novembro de 1890
  • La Voz de Galicia. 11 e 30 de xaneiro e 2 de febreiro de 1889

    sábado, 6 de agosto de 2022

    A Coruña: o proxecto fallido de rede municipal de 1886

     O pleno do 11 de xaneiro de 1886 os concelleiros Sres. Juan E. Pan e Jose Quiroga, do Concello de A Coruña, presentan unha moción para conseguir o establecemento dunha central telefónica na casa consistorial para poder recibir as notificacións de calquera sinistro na cidade (principalmente incendios) ou outros usos que puideran ser de interese público. A idea sería que desa central saísen dous fíos condutores, un aos arrabaldes de Santa Lucía e outro na cidade vella (chamada Cidade Alta naquel momento).  

    Plano da cidade de 1910. Revisado por Sixto Vizcaíno e o Concello de A Coruña. Instituto Geográfico Nacional

    Jose Quiroga, que debe tratarse do ex-marido de Emilia Pardo Bazán, reclama que se trate con carácter urxente nunha comisión específica pero, tras a contribución do Sr. Mayor Rivas, decídese que a proposta sexa analizada na comisión de fomento coa participación de ambos señores, para analizar o proxecto e conseguir a aceptación do goberno central sobre esa instalación.

    Naquel momento a cidade contaba unicamente co teléfono privado do recentemente falecido Sr. Rubine o, probablemente, a liña privada do Sr. Cervigón, polo que se trataba dunha innovación relevante por parte destes dous concelleiros. O Diario de Avisos do 13 de xaneiro indica que as únicas cidades que contan con teléfonos para notificacións de incendios son Madrid e Barcelona e rogas as concelleiros que apoien esa proposta. 

    La Voz de Galicia do 16 de xaneiro fala de sete estacións (teléfonos) municipais en lugar de dous, tras ter noticias da comisión do fomento. No seguinte pleno municipal, do 18 de xaneiro dáse conta da reunión desa comisión, onde tras analizar o Real Decreto de 11 de Agosto de 1884 e obter a opinión do arquitecto municipal, deciden enviar unha instancia de solicitude ao Director Xeral de Correos e Telégrafos vía o Gobernador da provincia. As sete localización estarían indicadas nun plano que non se conserva actualmente. 

    O Sr. Jose Quiroga reclamaba a urxencia do proxecto para contribuír a sufocar posibles incendios. Pola contra, o Sr. Mesa indicaba que non tiña tanta urxencia e requería unha maior análise. Pasouse a votación e gañou a postura do Sr. Mesa:

    Non urxente:

    • Juan Mesa Rodríguez
    • Segundo Pintado Cervigón
    • Benigno Morodo Gómez
    • Pablo Ibáñez Godó
    • Juan Antonio Garcia Collazo
    • Ricardo Vidal Alonso
    Urxente:
    • Joaquín de la Torre Morales
    • Ramón Carreras Presas
    • Jose Quiroga Pérez
    • Alejandro Brandao Piñeiro
    • Juan E. Pan de Soraluce

    Retrato de José Quiroga Pérez. Fotógrafo L. W. Kurtz. Depósito da Real Academia Galega. Ano 1870 a 1873

    No  seguinte pleno, do 25 de xaneiro de 1886 indícase que debe solicitarse ao Director Xeral de Correos e Telégrafos a exención de todo gravame sobre a explotación desa rede. A estimación económica do custe de instalación é de 840 pesetas, adicionais ás 287,70 pesetas do custe das casiñas de madeira para cada teléfono. 

    O Sr. Mesa indica que o mais rápido o aviso por parte dos gardas municipais e serenos, utilizando os asubíos, do que pode conseguir o sistema telefónico, polo que solicita a retirada da proposta. O Sr. Quiroga rebate que por teléfono pode darse información precisa sobre a tipoloxía do suceso, aportando, por exemplo, información de se está a ocorrer un evento no mar. Unha vez debatido procedeuse á votación:

    En contra do proxecto:

    • Juan Mesa González
    • Segundo Pintado Cervigón
    • Pablo Ibáñez Godó
    • Alejandro Brandao Piñeiro
    • MAnuel Martínez Pérez
    • Canuto Berea Rodríguez
    • Juan Antonio Garcia Collazo
    A favor do proxecto:
    • Jose Quiroga Pérez
    • Juan E. Pan de Soraluce
    • Ricardo Vidal Alonso
    • Juan Arias Taracido
    • Francisco Sevilla García
    • Saturnino Alonso López
    • Juan Aler Rey
    Empatada a votación procederase a repetir a mesma na seguinte sesión. O Diario de Avisos do 28 de xaneiro fai unha crítica mordaz ao Sr. Mesa.

    O 1 de febreiro repítese a votación desaprobando o proxecto por nove votos contra oito, quedando finalmente descartado:

    En contra do proxecto:

    • Juan Mesa González
    • Manuel Lamela Greque
    • Mayor Rivas
    • Segundo Pintado Cervigón
    • Pablo Ibáñez Godó
    • Francisco Leal Campos
    • Alejandro Brandao Piñeiro
    • Canuto Berea Rodríguez
    • Juan Antonio Garcia Collazo
    A favor do proxecto:
    • Jaime Casanova Mirabent
    • Joaquín de la Torre Morales
    • Carreras Presas
    • Jose Quiroga Pérez
    • Juan E. Pan de Soraluce
    • Juan Arias Taracido
    • Saturnino Villelga García
    • Luis Yllá Acosta

    La Voz de Galicia, que se mostraba independente sobre a proposta, ao non darlle especial relevancia, cualifica a actitude dos opositores ao proxecto como "obedecendo a pasións de baixa estofa". Refire que os concelleiros "coa súa ignorancia" aplicaron a sentencia "o que non ten opinión propia contradí aos que si a teñen" e menciona unha circular do Sr. Mesa aos concelleiros para que non asistisen ao pleno para que o proxecto fora desestimado, pechando o artigo co cualificativo de "ineptos" aos opositores ao proxecto.

    Para saber máis: 

    • Diario de sesións do pleno municipal de A Coruña:  11, 18 e 25 de xaneiro e 1 de febreiro de 1886
    • Diario de Avisos númoer 8467, 8482 e 8490 de 13 e 28 de xaneiro e 5 de fereiro de 1886
    • La Voz de Galicia: 16 de xaneiro e 4 de febreiro de 1886
    • Boletín Oficial da Provincia de A Coruña. Número 180. 9 de febreiro de 1886

    Tarefas pendentes:

    - Atopar o plano das sete estacións telefónicas no arquivo municipal de A Coruña

    domingo, 17 de xullo de 2022

    Primeiro anuncio cun teléfono na prensa

    A rede telefónica urbana de A Coruña tivo bastante éxito desde o seus inicios, sendo a primeira de Galicia, tras a súa inauguración en Outubro de 1888 por D. Mariano Martín Villoslada. Empresas que xa estaban a utilizar o correo postal ou mesmo a rede pública de telegrafía para os seus negocios fora da cidade, observaron as vantaxes de conseguir unha comunicación directa cos seus veciños máis próximos. 

    La Competidora, fábrica de pastas, foi a primeira en poñer un anuncio na prensa local (no de 9 de xullo de  1889) indicando a o seu número de teléfono. Probablemente xa tiveran os posibles interesados un listado dos abonados (o primeiro conservado de A Coruña é de 1890) polo que este anuncio era unha maneira de reforzar a imaxe da compañía. 

    Cumpre salientar a que a pesares de ter un número de teléfono, era utilizado meramente para simplificar as tarefas do operador da central telefónica, xa que a conmutación sería manual ata os anos 1920. 

     

    Diario de avisos de La Coruña Ano XVIII Número 9482, 9 de Xullo de 1889

    A fabrica estaba situada no número 30 da Estrada de Santa Margarita, hoxe Avenida de Finisterre, sendo o seu propietario Manuel Sanjurjo Suárez. Estaba situada diante da praza de touros construida en 1885. O axente comercial de aduanas era Santiago Uceda (co número de teléfono 20 no directorio de 1890), que se traslada da rúa Barreira á Rúa Real e utilizaron a prensa para comunicar o troco de enderezo e volver a mencionar a disponibilidade para recoller pedidos telefónicos.

    Diario de avisos de La Coruña Ano XVIII Número 9597 - 1 de Novembro de1889 


    A fábrica fora inaugurada en 1883 na Fonte de Santo Andrés, trasladándose con posterioridade á ubicación do anuncio, na Estrada de Santa Margarita, tamén a outro lugar con acceso a fontes de auga, necesario para o proceso de fabricación das pastas. 

    Na prensa da época defínese a esta nova empresa como moi avanzada, dotada de máquinas e cilindros e cun obrador con persoas moi competentes, agardando que o investimento na fábrica dera resultados económicos.



     El Anunciador  diario de La Coruña y de Galicia Num. 6739 - 8 de decembro de 1883

    xoves, 16 de xuño de 2022

    A primeira liña de teléfono de Galicia: Rubine en 1885 na Coruña

    Perdido o arquivo histórico da Dirección Xeral de Correos e Telégrafos no incendio de Aranjuez é difícil ter datos fiables da maior parte da historia da telefonía en España. Houbo que visitar o arquivo do Concello da Coruña para coñecer cal foi a primeira liña de teléfono privada de Galicia (se non consideramos as liñas domésticas para probas que utilizou Andrés Comerma no arsenal de Ferrol). 

    O inventario municipal recolle dous expedientes nese ano:

    • Expediente 86/1885: oficios comunicando a concesión da autorización polo Director Xeral de Correos e Telégrafos a favor de Eduardo M. Cervigón para establecer dúas liñas que partindo do despacho na Rúa Real 47 terminen na fábrica de serrar madeiras da rúa Socorro e de feltro no camiño da Maestranza.
    • Expediente 87/1885: oficios comunicando a concesión da autorización polo Director Xeral de Correos e Telégrafos a favor de Rubine e Hijos para establecer unha liña telefónica particular entre a súa fábrica na Avda de Riazor 6 e o seu despacho na Rúa Real 81.
    La Coruña en la mano. Ano 1883.  Arquivo da Real Academia Galega

    A orde correlativa pode levar a pensar a que Cervigón fora a primeiro. Porén, a ausencia de referencias na prensa nese senso era sospeitosa. Así, La Voz de Galicia recolle o 20 de xaneiro de 1885 a autorización para instalar esa liña. O 11 de abril de 1885 o Diario de Avisos de La Coruña menciona que as obras atópanse en curso e o 17 de Maio La Voz de Galicia menciona que teñen sido invitados a visitar a fábrica para ver o teléfono.

    La Voz de Galicia. 17 de maio de 1885.
     

    Tanto Faro de Vigo como o Diario de Avisos falan do interese doutros empresarios como a fábrica de petróleos de Mesa, Marchesi e Compañía na Gaiteira, que non se faría efectiva ata marzo de 1888 (e con obrigatoriedade de conectarse a rede urbana cando estivera dispoñible) e outros, pero omiten calquera referencia ao teléfono de Cervigón. 

    Quen foi o primeiro?

    O expediente de Fernando Rubine y Firpo ten data no concello do 23 de xaneiro de 1885, tras recibir a autorización o 19 de xaneiro. Fernando foi un político i empresario chocolateiro que tiña a súa fábrica na Avenida de Riazor (hoxe Avenida de Rubine). Esa empresa tamén se adicaría a ser consignataria de buques (aínda en activo). Na súa faceta como político cumpre salientar o seu pasamento nun pleno da Deputación de A Coruña, pouco despois de ter instalado o teléfono.

    Fábrica de Rubine e Hijos ao fondo, detrás do espigón que separa as praias de Orzán e Riazor. Data descoñecida.

    Pola contra, o expediente municipal de Eduardo Cervigón ten data do 13 de marzo de 1885 e data de aprobación por parte do Director de Correos o 9 de marzo, polo que sería posterior a Rubine. Ademais, non existe a certeza de que estas liña se chegaran a instalar. 

    Fábrica de Cervigón detrás da Casa de Sol. Actualmente sobre a Av. Pedro Barrie de la Maza e o cruce con Pasadizo de Orzan. Ano descoñecido.


    Que máis sabemos desa primeira liña?

    A prensa recolle como o 1 de agosto de 1885, tras o pasamento de Fernando Rubine, a liña sufriu a descarga dun lóstrego na rúa do Africano que rompeu a liña. A utilización de apoios metálicos nas casas (chamados popularmente 'palomillas') xunto coa falta de recubrimento ou illantes nos cables facia que estiveran expostos a raios. Isto motivaba problemas cos propietarios das casas polas que pasaba o cable e deu lugar incluso a que o futuro director da rede urbana de A Coruña, Mariano Martín Villoslada, deseñara un sistema de pararraios específico.

    Cando chegou a telefonía urbana en 1888, Rubine e Hijos aínda deberon tardar en sumarse xa que os seu numero de teléfono no despacho da rúa Real é o 98. A fábrica non aparece xa que é posible que seguira mantendo a liña privada. Con Eduardo Cervigón pasa algo similar, aparece unicamente como abonado no despacho da rúa Real (co número 115) pero non nas fábricas, polo que cabe a posibilidade de que si que chegara a instalar as liñas privadas.

    Copias dos expedientes municipais






    Expediente de solicitude de autorización para a instalación dunha liña telefónica privada por parte da sociedade Rubine e Hijos.  Arquivo Municipal de A Coruña



    Expediente de solicitude de autorización para a instalación de dúas liñas telefónicas privadas por parte Eduardo Cervigón. Arquivo Municipal de A Coruña


    Para saber máis:

    • Expedientes 86/1885 e 87/1885 de Eduardo M Cervigón e Rabine e Hijos. Arquivo Municipal de A Coruña
    • Diario de Avisos de La Coruña. Num 8202 de 11 de abril de 1885
    • Faro de Vigo. 22 de xaneiro de 1885; 12 de abril de 1885; 21 de xaneiro de 1888; 13 de marzo de 1888
    • La Voz de Galicia. 20 de xaneiro de 1885; 17 de maio de 1885; 1 de agosto de 1885.

    xoves, 2 de xuño de 2022

    Saunier: teléfono para soporte técnico na rede de gas

    “Sociedad para el alumbrado de gas de la ciudad de La Coruña” creouse en 1859, sendo a primeira de Galicia. François Saunier Goubard ata entón director da fábrica de gas de Santiago de Compostela, toma o control da fábrica. Estaba casado con Eugenia Osterberger, compositora de música moi recoñecida no rexurdimento galego. 

    Curiosamente un fillo dese matrimonio sería o  enxeñeiro coruñés Charles Saunier, que viviu toda a súa infancia na casa familiar dentro do recinto da fábrica de gas da Coruña. Charles sería o cofundador da empresa Saunier Duval, un dos líderes mundiais de fabricación de caldeiras de gas aínda na actualidade. Outra curiosidade e que o sur irmán Jorge Saunier Ostenberger sería o inventor da máscara antigás, falecido na primeira guerra mundial. 

    François Saunier cos seus fillos varóns.  Extraída do libro GARCIA FONTELA, R. Cien años de luz eléctrica en Galicia. Unión Fenosa, 1990

    O teléfono para soporte técnico

    11 de marzo de 1887. Comeza a construírse a liña telefónica particular para conectar a fábrica de gas da cidade da Coruña, localizada no cruzamento das rúas Sol e Socorro (actualmente na área da escola infantil Zalaeta), coa sucursal da rúa San Andrés 43, no antigo escritorio de Jose Pastor, fronte a capela (actual igrexa castrense). Nesta sucursal vendían aparatos para cociñas, calentar baños, pranchas industriais, etc. garantindo que todolos produtos vendíanse a prezo de custe. 

    O 21 de abril de 1887 publica un comunicado a empresa onde ofrece prestar un mellor servizo e redución de tarifas ao cobrar 30 céntimos por metro cúbico do gas destinado a calefacción e 34 céntimos a alumeado, ante a nova competencia que viña da luz eléctrica. Invita a visitar a sucursal da rúa San Andrés onde todos os pedidos (reparacións, limpeza de aparatos, etc.) serán transmitidos polo novo teléfono á fábrica e, no caso de ser urxentes e formulados no horario de maña, serán atendidos na mesma data, polo que podemos considerar este teléfono a primeiro destinado a soporte técnico.


    Anuncio da compañía de gas. Ano 1924


    Para saber máis:

    • La Voz de Galicia. 12 de marzo de 1887; 3 e 13 de abril de 1887; 1 de maio de 1887; 6 de xaneiro de 1889
    • Diario de Avisos de La Coruña. Núm 8683 de 21 de abril de 1887; 
    • Faro de Vigo. 15 de marzo de 1887
    • Asociación galega de patrimonio industrial. Ficha 155 Fábrica de Gas de A Coruña.: https://www.asociacionbuxa.com/patrimonio/detalle/155
    • GARCIA FONTELA, R. Cien años de luz eléctrica en Galicia. Unión Fenosa, 1990

    luns, 23 de maio de 2022

    O pararraios de Mariano Martín Villoslada

    Mariano Martín Villoslada desempeñou case toda a carreira profesional en Galicia, tanto no corpo de telégrafos como en diferentes iniciativas de telefonía urbana. Chega a Coruña en agosto de 1888 para traballar na primeira rede urbana de Galicia, onde sería o director durante os primeiros anos, antes de reincorporarse ao posto de telégrafos.  Sen dúbida foi a perfil técnico máis relevante dos primeiros anos de telefonía en Galicia ao participar en proxectos de implantación de telefonía o mantemento da rede telegráfica en Vigo, Lugo, Santiago ou Pontevedra.

    En 1894 publica, xunto a Jose Amado, xefe de telégrafos da Coruña, o libro "La electricidad práctica" sendo unha dos libros de referencia en España para instalacións eléctricas, telegráficas ou telefónicas. Coma exemplo, sería nomeado libro de utilidade para o exército en outubro de 1923.

    Libro "La Electricidad Práctica" de Jose Amado e Mariano Martín Villoslada.  Ano 1894

    Neste libro introduce o seu "Pararraios Villoslada" dada a 'inutilidade de todas as solucións existentes', pero sería na revista "El telegrafista español" onde publicou un artigo sobre a súa proposta 'de absolutas garantías' para reducir as descargas eléctricas nas centrais telefónicas. Estas descargas de tormentas provocaban alarma nos abonados, xa que ocasionaban danos nos materiais e risco de incendio.  Mariano ideou un aparello que, en determinado momento, derivaba á terra todas as liñas afectadas dunha central telefónica dun xeito rápido.

    A descrición do interruptor pararraios que publica na revista sería a seguinte: Supoñamos unha central para 25 abonados, dobre circuíto; consiste nun interruptor nun moble de madeira A, que mide 40 centímetros de longo, 9 de alto, 6 na parte inferior ou base e 4 na parte alta. Na tapa están 25 placas de latón, b, ás que mediante parafusos de presión unen os fíos que se dirixen  ás táboas de indicadores; nestas láminas, por orde, apóianse facendo contacto, unhas placas a, de 7 centímetros de longo por 7 milímetros de ancho; as que, por outros parafusos que se ven na base C do dispositivo, os cables de liña están conectados.


    Nesta disposición, as correntes que entran, pasan os fíos de liña aos paneis indicadores por medio dos resortes. Dentro do dispositivo, e no espazo entre as mencionadas láminas, hai unha barra metálica B de corte romboidal ou ovalado, que se atopa en comunicación coa terra, e que pode xirar sobre o seu eixe d; esta barra, cuxo menor diámetro só ten 2 centímetros, non toca coas pestanas por defecto; pero se queres illar a Central pola tormenta, abonda con xirar a mencionada barra metálica un cuarto de volta, e despois, como o seu maior diámetro, que é de 5 centímetros, máis extenso que o espazo comprendido entre as pestanas dun lado e doutro, estas serán empuxadas e separado dos contactos que se comunican cos cadros, permanecendo en comunicación todas as liñas coa terra. Así, o funcionario de garda, cando el o cre conveniente debido á proximidade da tormenta, pode dunha soa vez, illar a Central e poñer todas as liñas a terra. 

    Este conmutador preséntase na exposición rexional de Lugo de 1896, obtendo unha mención. Na prensa coméntase que está sendo utilizado por varias compañías telefónicas.

    Referencia no caderno de especificacións técnicas do proxecto de Talavera de la Reina. Electrón. 30 de novembro de 1904


    Para saber máis:

    • La Electricidad Práctica de Jose Amado e Mariano Martín Villoslada  Ano 1894. dixitalizado na Biblioteca Nacional
    • El Telegrafista Español. 15 de outubro de 1893.
    • La Correspondencia de España : diario universal de noticias Número 14134 de 17 de outubro de 1896
    • La voz de la verdad  diario católico con censura eclesiástica Año XIII Número 4365 - 20 de outubro de 1923


    mércores, 18 de maio de 2022

    A Coruña: o inicio da primeira telefonía urbana de Galicia (1888-1890)

    A Gaceta de Madrid publicou o anuncio de poxa pública para a concesión da explotación da rede pública o 30 de abril de 1888 por parte de Angel Mansi, director de Correos e Telégrafos e a autorización do ministro de gobernación D. José Luis Albareda y Sezde.  As concesións son similares ás poxas de redes urbanas futuras:  período de concesión por 20 anos, aportar ao Estado un mínimo do 10% dos ingresos, distancia da sede máx de 10km (para non competir con outras hipotéticas concesións futuras), etc. Neste caso indícase que a central debe estar no centro da cidade, limitada polo peirao da Palloza, estación de ferrocarril, parque de Santa Margarita, estrada de Carballo e praia de Riazor. 


    O adxudicatario do servizo telefónico resulta ser D. Antonio González, que ofrece a metade dos ingresos. Xa en agosto de 1888 trasládase á cidade Mariano Martín Villoslada, como responsable técnico para a construción da rede, que sería unha das figuras máis senlleiras da telefonía en Galicia. Mariano solicitaría excedencias temporais do corpo de oficiais de Telégrafos, do que formaba parte. O proxecto desperta moito interese especialmente nos comerciantes. 


    Templete na central telefónica da Rua Real (A Coruña). Ano ~1927. Fundación Telefónica


    A construción da rede

     O de 12 de outubro de 1888 xa estaría instalada a central na rúa Riego de Agua nº 6. O día 24 xa aparece en prensa que hai usuarios utilizando o servizo e que se produce un número de altas bastante considerable.

    O 1 de novembro de 1888 xa tiña teléfono a Casa do Concello e a prensa vai recollendo novas sobre instalacións tanto en outros edificios públicos como comercios.  O 1 de xaneiro de 1889 La Voz de Galicia publica un artigo suxerindo a subscrición ao servizo e publican unha primeira listaxe de subscritores:

        • 1- D. Francisco Ponte. San Andres 30, 1º
        • 2 - Goberno Civil, Rego de Auga
        • 3 - Casa de Concello
        • 4 - Xulgado de instrucción, Fama 1 principal
        • 5 - La Voz de Galicia, Santiago 1
        • 6 - Manuel Rodríguez (escritorio), Parrote 10
        • 7 - Juan Caval (escritorio), Costa de San Agustín
        • 8 - Xulgado municipal, San Agustín, Concello
        • 9 - D. Luis Puig Marceli (casa). Rego de Auga
        • 10 - D. Luis Puig Marceli (fábrica de madeiras)
        • 11 - D. Joaquín López Vaamonde (escritorio), Pr. Constitución 6 
        • 12 - Capitania Xeral, Praza da Constitución
        • 13 - D. José Pérez Porto, Real 65
        • 14 - Goberno Militar, Veeduría
        • 15 - Cuartel de Alfonso XII, Campo da Leña
        • 16 - Villa de París (Angel Taibo), Real 36
        • 17 - Redacción de El Anunciador, San Andrés 3
        • 18 - Redacción de El Telegrama, San Nicolas 28
        • 19 - Liceo Brigantino, San Andrés 1
        • 99 - Director de telégrafos, Fama 1
    Postes da rede urbana desde A Palloza (A Coruña). Ano ~1927. Fundación Telefónica

    En marzo de 1889 xa constan máis de 200 interesados na instalación do teléfono, aínda que o ritmo de instalación é máis baixo. Neste mes lévase a cabo o traslado da central á rúa Real próxima ao obelisco, motivando unha pequena interrupción do servizo e redución do horario de funcionamento. Na prensa non se reflicte o motivo do cambio.

    O 20 de xuño de 1889 o Gobernador Civil chama ao director da rede telefónica para apurar a realización dos traballos de instalación, xa que no primeiro ano só montaran 71 teléfonos e tiñan moita xente á espera.


    O medo aos cables

    Un das causas dos atrasos nas instalacións serían as dificultades que presentaban os propietarios ás instalación de 'palomillas' non teitos das súas vivendas, en moitas ocasións debido ao medo que provocaban as descargas eléctricas no caso de tormenta. A regulación amparaba o dereito de usufruto dos concesionarios e a prensa facía comunicación de que ter unha apoio telefónico podía ser un bo pararraios, lonxe de ser unha ameaza real.

    La Voz de Galicia. 19 de outubro de 1888

    Os primeiros usos

    En xullo de 1889 levarían 95 instalacións, tras completar a liña ata o lazareto de Oza, que era a primeira liña fora do concello de A Coruña. O Concello decide sufragar instalacións de interese público como é caso das casas dos médicos municipais ou coa balsa de incendios. Nestes primeiros anos a prensa reclamaría que se instalara en lugares de interese, como pode ser a estación de tren, praza de abastos ou no instituto.

    Curiosamente no cárcere non parecen ter moito interese no servizo. O director en 1889, o Sr. Verjano, oponse á instalación que ordenou o seu antecesor, despertando certa controversia na prensa local.

    A prensa recolle en 1890 como o Sr. Marchesi, que instalara unha liña particular uns meses antes para conectar coa súa fábrica de refinados de petróleo na Ponte Gaiteira, recibía una chamada para alertar de que se atopaban en folga algúns traballadores na fábrica. Tamén nese mesmo ano serviu para dar conta dun fogo na fábrica de chocolates da rúa San Andrés 9, que permitiu chamar por teléfono á compañía de infantería que acudiu a apagar as lapas.

    O concello pagaría a instalación do teléfono no hospital da caridade en xaneiro de 1891

    Os problemas do servizo telefónico

    En outubro de 1889 i en abril de 1890 chegarán as primeiras queixas sobre a calidade do servizo: abonados que teñen que berrar con todas as súas forzas, conexións con abonados non desexados, etc. comentando incluso en ocasións acábase antes indo a falar en persoa que mediante o teléfono. 

    Neste anos tamén acontecería un suceso. O primeiro ferido polo servizo telefónico foi o traballador Manuel Díaz Rodríguez o 24 de xullo de 1890, que instalando cables na rúa de Santa Margarida (hoxe Avenida de Fisterra) danouse a man esquerda. 

    Para saber máis:

    • La Voz de Galicia. 19 de outubro de 1888; 1 e 27 de xaneiro de 1889; 2, 7, 10 e 23 de febreiro de 1889; 29 de marzo de 1889; 2 de maio de 1889; 20 de xuño de 1889; 22 de xuño de 1889; 31 de xullo de 1889; 13 de outubro de 1889; 5 de marzo de 1890; 25 de xullo de 1890; 3 de setembro de 1890
    • Crónica de Pontevedra Núm 627 de 15 de xuño de 1888; Núm 730 de 19 de outubro de 1888
    • El Eco de Galicia. Núm 742 de 24 de outubro de 1888
    • Gaceta de Galicia. Núm 241 de 24 de outubro de 1888 
    • Faro de Vigo. 23 de agosto de 1888; 22 e 28 de setembro de 1889; 25 de abril de 1891
    • Gaceta de Madrid de 7 de maio de 1888
    • Diario de Avisos de La Coruña. Núm 9237 de 1 de novembro de 1888; Núm 9348 e 9349 de 21 e 22 de febreiro de 1889;  Núm 9362 de 8 de marzo de 1889; Núm 9427 de 13 de maio de 1889;  Núm 9476 de 3 de xullo de 1889; Núm 9502 de 29 de xullo de 1889; Núm 9575 de 10 de outubro de 1889; Núm 9598 de 2 de novembro de 1889; Núm 9755 de 10 de abril de 1890; Núm 9890 de 15 de agosto de 1890; 
    • El Censor. Núm 301 y 302 de 5 e 6 de xaneiro de 1889




    sábado, 7 de maio de 2022

    O primeiro proxecto de rede interurbana (Coruña-Santiago-Ferrol, 1888)

    A rede interurbana para uso cidadán foi unha realidade en 1914-1915, cando a Compañía Peninsular acabou de construír a súa rede que conectaba dez cidades de Galicia, incluído Betanzos, Monforte de Lemos e Vilagarcía de Arousa.

    Antes houbo unha serie de iniciativas para conseguir este servizo, xa que as comunicacións estaban limitadas aos telefonemas da liña oficial de telégrafos. A primeira iniciativa foi paralela a construción da rede urbana na Coruña. Fracasou por non triunfar o proxecto ante a autoridade, a Dirección de Correos e Telégrafos.

    A Comisión Provincial de A Coruña envía o 24 de Xaneiro de 1888 unha exposición ao Ministerio de Gobernación na que solicita que se modifique o Real Decreto de 12 de Agosto de 1884, que limitaba as iniciativas deste eido a cando xa existira unha comunicación telegráfica (e puidera limitar o negocio para a Dirección de Correos e Telégrafos), para que fose a propia provincia á que tomara a iniciativa da construción desa rede. O Concello de Ferrol tamén aprobaría reclamar esa rede ao Ministerio de Gobernación nun pleno do 1 de febreiro de 1888.

    Detalle da acta da comisión provincial de A Coruña onde se aproba o proxecto de establecimento de una rede entre Coruña, Ferrol e Santiago. Libro de actas. 25 de abril de 1888


    A argumentación baseábase nas actividades comerciais que tiñan entre si tanto A Coruña, Santiago de Compostela e Ferrol, onde acostumaban a existir sucursais dependentes da matriz na Coruña, conformando o que a Deputación denominou "barrios extensos dunha mesma poboación". Ademais, ve vantaxes nas comunicacións administrativas, coma é o caso da autoridade militar de Ferrol co capitán xeral do distrito, baseado na Coruña. Ambos colectivos dispoñen do telégrafo, pero ao non poder ser xestionado polos interesados directamente, o cal limita a capacidade do mesmo.

    A petición foi asinada por Agustín Valderrama,  Jose María Ballesteros, Alfredo de Andrés Moreno, Carlos Martínez Esparís, Benito Mella Gayoso, Demetrio Pla, Antonio del Río e Vicente Cid Osorio, actuando este último como secretario. O expediente está perdido pero consérvanse na hemeroteca o plan de negocio do proxecto:

    MEMORIA

    No orzamento adxunto proponse piñeiro do país para postes, xa que a súa bondade está probada pola experiencia, e calcúlase o prezo, incluíndo preparación, trac deportivo e colocación, segundo os adquiridos recentemente por outras corporacións, en 6 pesetas cada unha.

    Os postos fíxanse en 2.000, calculándose un por cada 50 metros, ou 20 por cada quilómetro da liña. Os aisators de porcelana branca con soporte de ferro galvanizado e os seus correspondentes parafusos aparecen nos catálogos do 1 ao 1,25. céntimos, a cuxo último tipo os arranxamos.

    O fío orzamentado é de bronce silíceo de 1 e 1/4 de milímetro de diámetro, que custa, segundo o catálogo, 7 pesetas por quilogramo.

    O aparello das tres estacións tamén está sacado do catálogo.

    Custe de instalación da rede:

      • Soporte de micrófono sistema Ader, con bobina de indución, 2 emisoras, timbre, interruptor, pararraios e 8 elementos Leclanche para Coruña...  240
      • idem, idem, idem para Ferrol...................................  240
      • idem, idem, idem para Santiago...............................  240
      • 1100 quilos de fío de bronce de silicio de 1 e 1/4 de milímetro de diámetro con un peso de 11 quilogramos por quilómetro, a 7 pesetas.............   7.700
      • 2.000 poste en 6 pesetas....................................... 12.000
      • illantes de porcelana branca, con soportes de ferro e parafusos, a 1,25 pesetas ................................................................................ 2.500
      • Contingencias, 10 por 100...................................... 2.292
      • Total gastos de instalación....................................25.212 pesetas

    Con respecto aos gastos de operación: 

      • Tres xefes de estación, 2.000 pesetas. . 6.000
      • Seis mulleres, a 730. . ......................... 4.380
      • Aluguer de tres accesorios 
        • para os postos de micrófono...... 3.000
      • Tres ordenanzas, a 900. ...................... 2.700
      • Tres gardas para percorrer a liña.......  2.700
      • Gastos de oficina e iluminación ......... 2.500
      • Gastos de reparación e limpeza 900....... 900
      • Total gastos de funcionamento........ 22.180 pesetas


    No tocante aos ingresos polo servizo, contemplábase contar con 200 abonados entre A Coruña e Santiago ou Ferrol, e 50 abonados con comunicacións entre as 3 cidades, así como unha recorrencia de ingresos por non abonados. Ingresos anuais previstos:

      • Abonados de Coruña cunha das outras cidades (200 abonados) a 15 pesetas mensuais, 180 pesetas anuais ................................... 36.000
      • Abonados de Coruña coas dúas cidades (50 abonados) a 20 pesetas mensuais, 240 pesetas anuais ................................................ 12.000
      • 100 conferencias diarias desde/con Coruña, a 0,10 pesetas, multiplicado por 365 días ..............................................................3.650
      • 25 conferencias diarias de Santiago con Ferrol (ou viceversa), a 0,20 pesetas, multiplicado por 365 días ................................................1.825
      • Total ingresos de operación.................53.475 pesetas

    Para saber máis:

    • Boletín Oficial da Provincia de A Coruña. 3 de abril de 1888; 24 de abril de 1888; 24 de maio de 1888
    • Acta da reunión da comisión provincial de 25 de abril de 1888
    • Gaceta de Galicia  Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela Num. 23 de 28 xaneiro  de 1888
    • Faro de Vigo de 28 de xaneiro de 1888
    • La Voz de Galicia. 29 de xaneiro de 1888




    luns, 18 de abril de 2022

    O cable de teléfono como antena para espionaxe na I Guerra Mundial

    O diario coruñés "El Ideal Gallego" saíu á rúa por primeira vez o 1 de abril de 1917 da man do sacerdote D. Jose Toubes Pego. O 3 de maio de 1918 Jose Toubes recibe a visita na casa onde reside, na rúa San Andrés 29 2º da Coruña, do inspector de telégrafos da cidade da Coruña e dous alguacís, cun mandato xudicial, tras recibiren unha denuncia anónima no corpo de telégrafos.

    D. Jose Toubes Pego. Sen datar

    Alguén tiña denunciado que existía nesa vivenda unha estación radiotelegráfica clandestina que nesa casa estaban entrando alemáns e outras persoas con asiduidade. Compre recordar que estamos na época da Gran Guerra con espías e informadores. Alí estaba esa radio, lista para escoitar o parte informativo da noite desde Nauen e cuns teletipos datados procedentes da Torre Eiffel que foron recollidos e levados ao xuíz. 

    Nova no diario El Orzán do 5 de maio de 1918


    A emisión era nunha banda moi baixa, polo que requiría unha antena longa. Para pasar desapercibidos, Jose Toubes utilizou como antena o cable telefónico que tiña entre a sede de El Ideal Gallego (no Canton Grande 22) e este domicilio.  Utilizaba un conmutador na sede do Ideal Gallego para desligar esa liña da central e así contar cun longo fío de ferro galvanizado que ía ata á caixa da estación radiotelegráfica.

    Viñeta publicada en El Ideal Gallego. 6 de maio de 1918


    O empregado da corpo de telégrafos Aurelio Bourgeal Uztariz foi o responsable de retirar o cable. Unha señora de idade avanzada, que é a dona da vivenda, aparentemente fixo desaparecer a caixa que contiña a estación receptora escapando polo edificio, mentras era reprendida polo capataz de Telégrafos Jose Bello Paredes.

    Ás nove da noite o xuíz D. Jose Morandeira, xunto ao secretario D. Antonio Troche, o auxiliar Jose Diz  e o alguacil D. Adolfo Ceballos, acompañados do catedrático Sr. Brañas e o xefe do corpo de telégrafos D. Augusto Alcázar van visitar á casa, pero non atopan a estación radiotelegráfica. Nesta visita estaban presentes tanto o Sr. Toubes como outros habitantes da casa, tamén sacerdotes.

    Nova no diario El Orzán do 6 de maio de 1918


    El Ideal Gallego que nun primeiro momento tenta negar a existencia de dita estación telegráfica pasa, nas datas seguintes, a intentar xustificar o seu uso e a alegar que non é ilegal.  Inclúe declaracións sarcásticas de Jose Toubes e un escrito de I. Ackermann, alemán residente de Coruña sospeitoso de ser un dos espías alemáns segundo apunto o xornal El Noroeste, que indica que leva tempo sen acudir á vivenda investigada e que adoptou unha postura neutral no conflito bélico.

    Portada de El Ideal Gallego do 6 de maio de 1918, desacreditando a noticia publicada en El Noroeste.

    Queda pendente localizar exemplares de El Noroeste destas datas, xa que resultou ser o verdadeiro azote do Ideal neste caso, pero non están conservados nas hemerotecas.


    Para saber máis:

    • El Ideal gallego : diario católico, regionalista e independiente: Num. 388 (04/05/1918), Num. 389 (05/05/1918), Num. 390 (06/05/1918), Num. 391 (07/05/1918), Num. 392 (08/05/1918),
    • El Orzán : diario independiente: Año I Número 93 - 5 de maio de 1918 ; Número 94 - 6 de maio de 1918 
    • El Progreso : semanario independiente: Ano XII Número 2642 - 5 de maio de 1918
    • La Voz de Galicia: 5 de maio de 1918
    • Gaceta de Galicia  Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela Num. 105 (04/05/1918)

    O mindoniense Cándido Martínez na reclamación salarial dos telegrafistas de 1880

     Candido Martínez Montenegro foi un deputado liberal durante tres décadas por Mondoñedo (Lugo), que nos ano 1881 - 1883 sería director de Co...