Os novos propietarios da rede urbana de Vigo (1900 - 1924)

A primeira venda (1900-1901)

En outubro de 1900 especúlase con traspaso da central telefónica de Vigo a un novo concesionario, que a prensa define como un xove e activo comerciante da cidade, sen aclarar a identidade. Esto non sería así, xa que a titularidade pasaría ao Banco de Vigo en febreiro de 1901 tras unha adquisición por 30.000 pesetas.

Os conselleiros do banco, os Sres. Santos e Nandín, serían os encargados de avaliar a situación da concesión, onde deciden manter ao director da rede, o Sr. Rafael Vargas Machuca, así como algunhas adquisicións tecnolóxicas, coma é o caso do varios micrófonos. En marzo de 1901 Vargas faría unha vixe para adquirir novo equipamento, incluindo dous novos cadros para conectar máis abonados ao servizo. Esta inversión leva a solicitar a prorroga da concesión de 1889, que vencería en 1909, para ter tempo suficiente para amortizar o novo equipamento. Esta prórroga foi rexeitada.

Nova poxa en 1909 e a chegada de Mariano M. Villoslada.

A Gaceta de Madrid publica a subasta por 15 anos da concesión da rede telefónica da cidade a celebrar o 10 de maio de 1909, onde o Concello ten dereito de tanteo. Non está conservada as propostas dos licitantes, perdidas case seguro no incendio do arquivo da administración de Alcalá de Henares de 1939, pero consta a concesión ao médico D. Senén Calleja Valle da Pobra da Caramiñal, que contaría con Mariano Martín Villoslada, con xefe da rede, que xa xestionaba as redes de Vilagarcía e Santiago de Compostela. Senén gañou o concurso por ofrecer tarifas máis baratas que a competencia (106,20 EUR/ano en lugar 130 que tiñan ata ese momento)

Senén Calleja. Faro de Vigo de 1 de febreiro de 1927

Un dos planes de Martín e reacondicionar a rede, para o que usará tendidos multifíos (con 60 unidades) con illantes, que evita a necesidade de usar cables individuais cun mínimo de separación para evitar induccións. Estos cables chegan en setembro de 1909 no vapor alemán Pluto. O troco da rede levará sobre un ano. En xullo de 1910 percíbese a reducción de cables saíntes da central con ramáis cara ao porto, estrada de Baiona e Colón e Urzaiz.

A cesión á Compañía Interurbana (1914)

A calidade do servizo sempre foi pobre e causou un rebelión de abonadso en abril de 1914. Ceferino Maestu, presidente da cámara de comercio de Vigo, convoca unha reunión o mércores 8 de abril de 1914, no domicilio social de Príncipe nº 39. O talante déspota de Martín Villoslada, os problemas cos postes da rúa Príncipe e a calidade xeral do servizo motivan a creación dunha comisión formada polo presidente Maestú, Guillermo Oya, Jose Barreras, Pedro Alario, Manuel Conde e os directores dos tres xornais da cidade. Acordan notificar unha baixa masiva a expensas de ter unha reunión con Mariano Villoslada, que se efectúa con posterioidade e tranquiliza aos abonados.

Un servizo deficitario acabou por ser ofrecido á Compañía Peninsular de Teléfonos en maio de 1914, que acababa de chegar a Vigo. Esta singularidade permitiu facer chamadas interurbanas de maneira máis simple para os usuarios domésticos, polo que Senén Calleja poido desligarse do servizo.

Esto tamén permitiu unha chegada temperá da Compañía Telefónica Nacional de España en 1924, ao ter o primeiro acordo coa Peninsular.

Para saber máis:

• El Eco de Santiago diario independiente Ano V Número 1733 - 6 de outubro de 1900; Ano VI Número 1870 - 22 de marzo de 1901; Ano XIV Número 8510 - 12 de maio de 1909
• Faro de Vigo: 6 de outubro de 1900; 10 de febreiro de 1901; 21 de marzo de 1901; 25 de abril de 1901; 7 de maio de 1909; 12 de maio de 1909; 3 de setembro de 1909; 17 de novembro de 1909; 10 de marzo de 1910; 14 de xullo de 1910; 8 de marzo de 1914; 8 de abril de 1914; 9 de abril de 1914; 14 de abril de 1914;
• La Voz de Galicia: 10 de febreiro de 1901; 16 de maio de 1909
• La Correspondencia Gallega diario de Pontevedra Ano XIII Número 3354 - 21 marzo 1901; Ano XXI Número 5772 - 14 maio 1909
• Diario de Galicia periódico de la mañana, telegráfico, noticiero y de información general Num. 140 (16/05/1909)
• La idea moderna diario democrático en Lugo Num. 5664 (19/11/1909)
• Gaceta de Galicia Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela Num. 193 (03/09/1909)
• Galicia nueva periódico regional, primer diario de Villagarcía Ano III Número 679 - 3 de xullo de 1909
• Noticiero de Vigo  diario independiente de la mañana Ano XXIX Número 11688 - 8 de abril de 1914: Ano XXIX Número 11689 - 10 de abril de 1914: 

A conexión telefónica de Galicia con Portugal

As primeiras referencias da conexión da rede telefónica entre Galicia y Portugal son un par de proxectos illados, como a referencia no 6 de decembro de 1892 en La Voz de Galicia a un proxecto que chegara a Tui uns anos antes dunha empresa eléctrica lisboense para dar servizo eléctrico e telefónico entre Valença do Minho e Tui. 

O 10 de xullo de 1894 aparecería  a necesidade de conectar Galicia e Portugal, nesta caso para dar servizo aos xefes de servizo de aduanas de Tui con Valença e Verín con Vila Verde, que non se chegaría a construir. Cumpre salientar que xa existía un servizo telegráfico cun cable subfluvial entre Tui e Valença desde hai varias décadas.

Como recolle a prensa do 16 de abril de 1915, o deputado D. Ezequiel Ordóñez intenta conseguir o compromiso de D. Eduardo Estelat i Torres, Inspector Xeral da Compañía Peninsular de Teléfonos, responsable do servizo interurbano, de conseguir a conectividade con Tui, que naquel momento comezaba a instalación do servizo público urbano. Nese ano incluso se explora a posibilidade dunha hipotética liña interurbana de Portugal a Valença, que fose estendida ata Tui para dar conectividade coas poboacións de España e Portugal. A rede interurbana a Tui chegara en breve, pero no a rede interurbana de Portugal.

A emigración galega en Lisboa, bastante numerosa naquela éopca, reclama unha conexión telefónica con Galicia a finais de marzo de 1924 en El Pueblo Gallego, da man de Alejo Carrera.

El pueblo gallego : rotativo de la mañana - Número 53 - 28/marzo/1924

A prensa recolle como o Sr. Proctor, vicepresidente da CTNE, visita Vigo en 1927 e pasa por Tui cara Portugal, xunto ao xefe da Central Telefónica de Vigo, D. Manuel García Cortes, coa idea de negociar a conexión telefónica de España con Portugal.

O Diario de Lisboa publica unha entrevista de o Sr. Pedro Pérez Sánchez, vicepresidente da CNTE, o 26 de decembro de 1927 onde comunica a intención de conectar telefónicamente España en Portugal por catro puntos fronteirizos.

As primeiras conexións telefónicas de España con Portugal

Houbo ata tres conexión de España con Portugal ata que chegara a conexión galega.

A Compañía Telefónica Nacional de España construira a liña Cáceres - Valencia de Alcántara (fronteira) en 50 días, mentres que Portugal construiu a liña equivalente desde Lisboa ata esa fronteira. Serían dous circuitos directos con Lisboa, e un escalonado, cunha primeira parada en Portalegre, primeira vila de Portugal. O 10 de maio de 1928 fixeron a conexión física  diante de Pedro Pérez Sánchez, director de departamento da compañía telefónica. Un celador de cada compañía se subiron ao mesmo poste para facer o empalme. 

Conexión do último poste de España en Valencia de Alcántara. Arquivo Fotográfico da Fundación Telefónica.

O servizo telefónico con Portugal foi inaugurado o 17 de maio de 1928. O xeneral Primo de Rivera fixo a chamada inaugural ás 10 e media da mañá acompañado de director de comunicacións, D. Jose Tafur, o embaixador de Portugal en España Sr. Melo Barreto e o vicepresidente de Telefónica D. Lewis J. Proctor. Posteriormente o rei D. Alfonso XIII, que celebraba o seu aniversario, púxose en contacto con presidente da república portuguesa, o Xeneral Carmona.

Revista Telefónica Española. Número de xuño de 1928

Xusto ao día seguinte inaugurouse, aínda que sen celebracións, a liña de Ayamonte con Vila Real de Santo António. Esto implicou una cable subfluvial baixo o río Guadiana, que deixou algunha fotografías no arquivo de Telefónica. O 6 de setembro de 1928 inauguraríase a terceira ligazón, neste caso entre Badajoz i Elvas. 

Barco tirando o cable subfluvial de Ayamonte coa axuda duns barrís baleiros. Arquivo Fotográfico da Fundación Telefónica.

O número de chamadas de España a Portugal no primeiro ano sería moderado. Así, hay datos do mes de outubro de 1928 sobre o número de chamadas por día aos destinos disponibles naquel momento, no que habería 25 chamadas a Portugal.

Publicado na Revista Telefónica Española de novembro de 1928.

O conexión de Tui con Valença

A conexión de Tui demorouse por Portugal, que tardou en construir o circuito con Valença do Minho, polo que tardou uns meses en estar disponible.  A brigada C-43 dirixida polo capataz José Pulgar reconstruiron desde 11 abril de 1928 a liña Vigo - Tui con 710 postes novos, para soportar as novas necesidades do servizo, incluindo a conexión con Portugal, que aparece como rematado na publicación da Revista Telefónica Española do mes de febreiro de 1929.

La Nueva Red Telefónica de España 1928.

(Atlas Histórico de las Comunicaciones en España 1700-2002.

A.Bahamonde, G.Martinez, L.E. Otero. Correos y Telégrafos 2002).

A inauguración do servizo se levaría a cabo o 24 de xuño de 1929, unha vez estivera construida liña telefónica ata Valença do Minho do lado portugués.

Faro de Vigo. 25 de xuño de 1929.

Para saber maís:

• El Ideal gallego : diario católico, regionalista e independiente: Ano XIII Número 3526 - 1929 xuño 25; Ano XIII Número 3527 - 1929 xuño 26
• El pueblo gallego : rotativo de la mañana - Número 53 - 28/marzo/1924
• El Sol: Diario independiente - Número 3244 - 27/Diciembre/1927
• Faro de Vigo - 30 de agosto de 1927; 25 de xuño de 1929; 27 de xuño de 1929;
• El Progreso : semanario independiente: Ano XXIII Número 10860 - 1929 xuño 26
• La voz de Galicia - 10 de xullo de 1894
• Correo de Galicia: Num. 1133 (09/10/1927)

A primeira concesión telefónica en Coruña (1888 - 1908)

Á marxe das publicacións específicas sobre algúns dos acontecimentos máis senlleiros no inicio da rede, a rede urbana, primeira urbana de Galicia e, ata o crecemento da Vigo na segunda década do s.XX, a que contaba con máis abonados, daría lugar a sucesos, conflitos e curiosidades. As publicacións dedicadas máis relevantes son:

O conflito dos postes dos Cantóns (1888): https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/08/o-primeiro-conflito-cos-telefonos-o.html

A primeira baixa dun subscritor (1889): https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/11/a-primeira-baixa-dun-subscriptor-coruna.html

A primeira guía de teléfonos de Galicia de 1890 : https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/08/1890-primeira-guia-de-telefonos-en.html

O choque dun globo aerostático contra o cables (1895):  https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/04/o-choque-dun-globo-aerostatico-co-cable.html 

Teléfono na estación de tren 

O teléfono urbano xeraba moita expectación como servizo básico de utilidade, pero pronto creaba incertidumes sobre a utilidade. Alén da prensa, que buscaba información rápida, pouca utilidade tiña para moitos abonados, acostumados a traballar da maneira tradicional, en persoa. Sen dúbida, un dos servizos máis demandados era dispoñer de teléfono nas estacións de tren, para ter constancia de posibles atrasos. As compañías de ferrocarril tiñan teléfono para notificacións entre estacións, para facilitar a operación da rede (control do tráfico ferroviario), pero non estaba conectada ás redes urbanas.

O 23 de xaneiro de 1892 sae publicada na prensa a primeira solicitude de contar con teléfono urbano na estación, para que os traballadores poidan comunicarse con autoridades gubernativas, a administración de Correos (que tampouco tiña teléfono) ou inspección aduaneira. A modo de exemplo das dinámicas a romper, cando o tren correo leva atraso, un mozo da estación baixa ata a sede de Correos na rúa Nova para notificar o mesmo e ás compañías de transporte de viaxeiros. Todo isto faríase máis rápido no caso de dispor dun teléfono urbano na estación.

Ese teléfono non chegaría axiña. O director da rede urbana, Mariano Martín Villoslada, ofrecería a instalación gratuita do teléfono na estación en xaneiro de 1897, contacto coa colaboración da Cámara de Comercio. A Cámara trataría de involucrar o gobernador civil na prestación deste servizo, para cubrir o abono anual. A compañía telefónica comenta que o abono é de 150 pesetas anuais, sendo un 17% correspondente a impostos por parte do estado. A Cámara de Comercio achegaría os fondos para implantar o servizo, aínda que de xeito recorrente reclamaríase do director de estación certa proactividade para a utilización do mesmo para notificar ás autoridades sobre atrasos no servizo.

Accidentes motivados polo teléfono

O 7 de xuño de 1897 as oito e media da maña os instaladores da rede urbana Manuel García López e Manuel Torres, facendo unha instalación na rúa Ferrol no cruzamento co antigo campo de Carballo e hortas de Garás, deixaron un fío a metro e medio do chan cando cruzaba en bicicleta Eduardo Baña, que resultou ferido á altura do pescozo. Unha hora mais tarde aconteceu un suceso semellante con outro ciclista chamado Antonio Rodríguez o que motivou unha denuncia ante a alcaldía dos dous traballadores.

O primeiro derrube masivo de postes aconteu desde a Gaiteira en setembro de 1900, onde o teléfono vai ata a subcentral do burgo pola vía de tren, onde caeron postes nun quilómetro. A caída dun poste motivaba moitas veces a caída en cadena dos seguintes.

En xaneiro de 1903, mentras os operarios Jose García Villar e Manuel Gradío López arranxaban un fío na rúa Ferrol, caeu un cable telefónico sobre o de electricidade da fábrica de Saunier, e tocou as patas dun asno de Manuela Vázquez Rodríguez (lavandeira de Feans) cargado con bultos de roupa que falleceu inmediatamente. Algo parecido ocorreu coa vaca de Nicolasa Monterio do Peruleiro en decembro de 1907, pero esta vez o animal sobreviviu.

En abril de 1904 a prensa queixase de que os nenos con cometas estragan os cables telefónicos e impiden a comunicación cos abonados.

En novembro de 1904 unha tormenta eléctrica xerou unha serie de estragos na cidade. Un raio na rede de teléfonos provocou o incendio do terminal da intendencia militar.  Outro caeu directamente na central telefónica provocando que soaran simultáneamente os timbres de chamada dos teléfonos dos abonados durante horas. 

Segundo a prensa, o cabalo do soldado de artillería Isidro Jiménez na praza de Lugo en marzo de 1905 tropezou cun cable de telefóno que estaba a ser arranxado por operarios do servizo. Caeron ó chan e o cabalo deu unha couce a militar, que tivo que ser levado ao hospital militar. Ao día seguinte o director da rede, Mariano Martín Villoslada, descartaría a relación entre a caída e o cable de teléfono.

O conflito coa compañía da luz

As queixas de La Voz de Galicia en setembro de 1901 sobre a incidencia da electricidade na calidade do servizo telefónico. Manuel Barja, presidente da Cooperativa Eléctrica, contesta que non é certo que anormalidade que se sinte nos aparatos telefónicos sexa debida aos periodos de fabricación de electricidade, xa que existen ruidos fora do tempo de funcionamento da producción eléctrica.  Manuel Barja actúa de maneira belixerante contra Mariano Martín Villoslada, ao que acusa de non intervir ante as suxestión sobro o deficiente illamento entre os cables telefónicos e os eléctricos. Segundo Manuel, Mariano incumple o regulamento de 9 de xullo de 1900 sobre a disponibilidade de terras para evitar a inducción.

O gobernador civil convoca a ambas partes e deciden facer probas, como parar o motor da central eléctrica ás 23h e verificar o funcionamento do servizo telefónico. Non queda constancia na prensa do resultado destas probas, alén da necesidade de agardar por unha tormenta para verificar as sospeitas.

Os roubos de 1903

No primeiro trimestre de 1903 a compañía telefónica sofriu varios roubos de fíos entre os peiraos de Garás e o corralón da Gaiteira.  Baixo as ordes de Mariano Martín Villoslada varios mozos do teléfono recorreron a liña para verificar o estado. Sería o empregado José García Villar o que viu a cinco mozos cortando fío telefónico. Un deles subido nun dos postes do corralón e cortaba o fío cuns ferros, mentras que o resto o dividia abaixo en trozos. Escaparon pero José capturou a un deles chamado Manuel Canteira, veciño de Santa Margarita. Máis tarde serían capturado Jeremías Lorenzo Rey e Pedro Torres, ambos de 16 anos e veciños de A Silva. Todos comentaron que o que roubaban o cable eran os outros dous, que non coñecían.

Relacionado con isto parece ser o publicado no Boletín Oficial da Provincia do 20 de outubro de 1903. Buscan a Julio Ventureira Rodríguez, alias Talón, de catorce anos, da rúa do Arco 17, que se atopa en ignorado paradoiro ao fin de notificarlle o auto de entrada en prisión por o roubo duns cables.

Para saber máis:

• El telegrama  diario de la tarde, imparcial de noticias Año XIX Número 5313 - 23 de xaneiro de1892
• La voz de Galicia: 27 de xaneiro de 1897; 20 de febreiro de 1897; 2 de setembro de 1900; 20 de xaneiro de 1903; 27 de marzo de 1903; 15 de marzo de 1905; 3 de outubro de 1907
• El Eco de Galicia diario de la tarde Num. 3195 (30/01/1897)
• El diario de Galicia  periódico católico e independiente Ano VII Número 2008 - 29 de decembro de 1897
• El diario de Galicia  periódico católico e independiente Ano VII Número 1838 -  8 de xuño de 1897; Ano VII Número 1977 - 21 de novembro de 1897; Ano VII Número 1979 - 24 de novembro de 1897; Ano VII Número 2008 - 29 de decembro de 1897
• El áncora  diario católico de Pontevedra Num. 138 (04/10/1897)
• El Progreso  diario liberal Año XVII Número 5145 - 3 de setembro de 1924
• El Noroeste Año IX Número 3376 - 6 de abril de 1904; Ano IX Número 3577 - 26 de novembro de 1904; Ano XII Número 4506 - 5 de decembro de 1907
• Boletín oficial de la provincia de La Coruña  Número 238 - 30 de outubro de 1903
• La Correspondencia Gallega  diario de Pontevedra  Ano XV Número 3953 - 30 marzo 1903

A chegada do teléfono a Porriño

As primeiras redes telegráficas pasaban por Porriño, na ruta Tui - Vigo, pero non paraban na vila de Porriño. Nalgún momento dos anos 1890 creouse unha estación telegráfica en Porriño que, por unha mención na prensa de 1892 puido ter carácter de estación telefónica durante un tempo, sendo esto habitual cando non se contaba con persoal especializado na xestión dos equipos telegráficos.

Porriño dentro da rede urbana de Tui de 1915

A concesión de redes urbanas daba dereito a ter abonados nun radio de 15 quilómetros, que collería o concello de Porriño. Normalmente isto facíase con subcentrais dependentes, como era o caso de Marín (Pontevedra), o Burgo (Coruña) ou Xubia (Ferrol). No proceso de construcción da rede de Tui, .en febreiro de 1916, recolle o xornal La Integridad o interese de potenciais abonados no O Porriño: a Casa de Concello, D Jose Carrera Ramilo, D. Ramón González, D. Manuel Paz Varela, Dª Rudesinda Rey Rodríguez, D. Juan Cabaleiro Comesala, D. Emilio Santos Herrero, D. Gabino Iglesia Ávila, D. Hipólito Hermida Oubiña, D. Toribio de la Aldea García, El Eco de Porriño y Mos e D. Antonio González Fornos. Por unha serie de problemas (incluida a guerra) nunca se chegou a dar servizo desde Tui.

Info sobre a telefonía en Tui: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/02/os-primeiros-anos-da-telefonia-en-tui.html

Porriño no plan provincial de 1917

Porriño aparece na proposta de plan provincial de Prudencio Landín como adaptación do plan de telefonía nacional de Francos Rodríguez que se mostra na figura, entre as liñas de Vigo, Redondela, Ponteareas e Tui. Ese plan iría atrasado, pero grazas á presión do deputado Manuel Fernández Barrón, en 1922, consideraríase a instalación en Porriño en 1922, que se conseguiría pouco antes da absorción das redes por parte da Compañía Telefónica Nacional de España, o 15 de abril de 1924.

Detalle do anteproxecto de telefonía provincial de Francos en 1917.

Máis info sobre o plan provincial en: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/04/plan-de-telefonia-provincial-en.html

A inauguración da rede urbana en  1926

A central telefónica foi inaugurada o 29 de decembro de 1926, na mesma data que a de Redondela. Sería o responsable de zona, D. Manuel García Cortés, o que invitaría a políticos e prensa ao evento. Ás 11 da mañá chegaría o gobernador civil. D. Alberto Rodríguez Gómez, que foi recibido por outras autoridades que irían desde o Concello ata a sede da central telefónica acompañados da banda de música. 

Inauguración do servizo. El Pueblo Gallego. 31 de decembro de 1926.

O xefe de construción da central sería Victoriano Blanco, dirixido polo subadministrador de zona Prudencio Fuentes e o administrador o Sr. Manuel García Cortés. A central foi bendecida polo arcipreste Miguel González Davila. Aproveitaron para enviar mensaxes a autoridades ausentes, incluindo ao director do distrito telefónico o Sr. Abreu. 

Revista Telefónica Española - Marzo 1927

Os que sí estaban presentes foron: Silvino González García (alcalde), Jose Mosquera (xerente do matadoiro rural), Javier Alfaya (notario), Luis Bernárdez (abade), Serafín Lorenzo Araujo (xuiz municipal), así como concelleiros, funcionarios do xulgado, medicos e capellanes. 

Central telefónica no Porriño. Arquivo Pacheco. Sen datar. Posterior a 1936 polas referencias a F. Franco e a Falanxe.

Abonados nas listaxes de 1928 e 1933

Os anuarios de Telefónica recollen o número abonados ao peche de cada ano:

• Fin de 1926: 29 abonados (enténdese que este número era o de solicitudes)
• Fin de 1927: 30 abonados
• Fin de 1928: 23 abonados
• Fin de 1929: 25 abonados

No directorio conservado de 1928 aparecen 21 abonados, mentras que no de 1933 aparecen 31. Abaixo recóllense capturas destes directorios.

Listaxe de abonados de 1928

Listaxe de abonados de 1933

Para saber máis:

• El Pueblo Gallego. 30 de decembro de 1926; 31 de decembro de 1926

Os prezos do servizo telefónico en 1923

Utilizando as notas na prensa, podemos ter información da dinámica de prezos que tiña o servizo telefónico en 1923. 

Prezos por quilómetro de cable

O máis relevante é que  a cota gardaba certa relación entre o número de quilómetros de cable (non en liña recta ou por estrada, que podería ser o máis lóxico) e o prezo do servizo. Así, se de Vigo a Tui hai 41 quilómetros de cable, o prezo era proporcional a iso. Na seguinte imaxe están os prezos desde a estación interurbana de Tui.

La Integridad diario católico Num. 9941 (07/06/1923)

A duración das chamadas estaría limitada a tres minutos.

O horario das chamadas e disponibilidade do servizo

Desde Galicia só se podería chamar a parte da rede telefónica da Compañía Peninsular, xa que era complicado dispoñer de circuitos. Madrid, Guadalajara e Toledo e todo o Noroeste, que poderían reservar circuitos para facer chamadas. 

Os circuitos estaban disponibles a determinadas horas. Así, no caso dos datos da estación de Tui, poderían falar co destino en un momento determinado:

• Burgos, Vitoria, Haro, Logroño, Miranda, Palencia, Valladolid, Medina del Campo, Salamanca, Zamora e Ávila: ás horas en punto
• Madrid, Gualajara, Toledo y Alcalá: ás horas e media
• Bilbao, Durango e Castro Urdiales: ás horas e dez minutos
• Oviedo, Gijón, Avilés, Torrelavega e Santander: ás horas e cuarenta minutos
• Monforte, Vigo, Pontevedra, Vilagarcía e Ourense: ás horas e dez minutos
• Lugo, Betanzos, Ferrol e Coruña ás horas en punto
• Santiago de Compostela: ás horas e media

O prezo dos telefonemas e dos avisos de chamada

Os teléfonemas era un servizo de notificacións escritas que se repartía a domicilio, de xeito similar aos telegramas (xestionados sempre por Correos e Telégrafos), pero utilizando o soporte telefónico e, daquela, cunha menor validez legal. 

A principal utilidade era o envío de notificacións de conferencia, para que as persoas se presentaran a unha hora determinada na sede da Compañía Peninsular e tiñan un custe de 0,35 pesetas na provincia e 0,60 pesetas fora da provincia.

Á marxe dos avisos de conferencia se podería utilizar o servizo para calquer mensaxe, con prezos dependentes da lonxitude do mesmo (de xeito similar aos telegramas):

• Normais na provincia: 0,65 pesetas (15 palabras) e  0,05 pesetas por palabras extra
• Normais fora da provincia: 1,15 pesetas (15 palabras) e  0,10 pesetas por palabras extra
• Urxentes na provincia: 1,65 pesetas (15 palabras) e  0,15 pesetas por palabras extra
• Urxentes fora da provincia: 3,15 pesetas (15 palabras) e  0,30 pesetas por palabras extra

Competían con telégrafos que prestaba o servizo de telegramas (tamén chamados despachos). Neste caso tiñan unha maior capilaridade da rede, ao ter servizo na maior parte das capitais de partidos xudiciais e tiñan un custe de 0,10 pesetas por palabra (nos normais ou ordinarios) e 0,30 pesetas nos urxentes, para un mínimo de 10 palabras. 

A concesión do servizo telefónico á Compañía Telefónica Nacional de España ao ano seguinte obrigou a esta a eliminar o servizo de telefonemas (competencia de Correos) en 10 anos e a igualar as tarifas de xeito inmediato.

Os problemas para ter unha central telefónica en A Guarda (1915-1926)

Aproveitando as iniciativas de Tui ou Ponteareas, en A Guarda comezan a realizar xestións para conseguir a chegada do teléfono en marzo de 1915. Tentan facer unha reunión para averiguar o número de persoas que poden estar interesadas no servizo. 

O 2 de setembro de 1915 aparecen mencións na prensa á visita do xefe da sección telegráfica de Vigo, D. Vicente Aguado, para proceder ao estudo e replanteo para a instalación da rede urbana de A guarda. Xa anteriormente, en xuño de 1915 recibira Tui a visita do inspector de Correos e Telégrafo, D. Emilio Novoa e o xefe de sección. D Enrique Holgado, que mencionan tamén o interese en acometer o proxecto de A Guarda.

Este proxecto necesita un novo local para acoller o servizo telegráfico e a futura central telefónica, do cal se conserva o expediente no arquivo municipal. O 24 de maio de 1915 Vicente Aguado comunica ao concello a necesidade dun novo local, custe que debe correr por parte de Concello. Isto levanta unha controversa sobre a situación de Tui o Vilagarcía, onde o local é facilitado polo Estado, ou a necesidade de involucrar a Oia e O Rosal no aluguer, xa que eles tamén van a recibir o servizo. Vicente Aguado contesta que tanto Tui (internacional) como Vilagarcía (porto) teñen unha grande interese telegráfico. 

O primeiro de setembro de 1915 formalizan un contrato de aluguer Dª Juan González García, viuva de Estevez, co concello, dunha casa destinada a estación telegráfica e telefónica. A casa está ubicada no número 1 da praza Ignacio Sobrino que alugan completa agás dous cuartos no entrechán para que a propietaria poida gardar enseres. O prezo sería de 1000 pesetas anuais, que se baixaría a 475 pesetas na mesma data nun segundo contrato aducindo o estado económico no que se atopa o concello. Cabe pensar que o fixeron para intentar incrementar o custe a 1000 pesetas no caso de que asumira o custe o Estado.

Extracto do contrato de aluguer asinado en 1915

Desafortunadamente non terían estación teléfonica en tempo. Ao non entrar na primeira rolda xunto a Ponteareas ou Tui, afectoulle a Guerra, polo que o proxecto quedaría parado ata a proposta de rede provincial por parte de Francos Rodríguez, que tamén se demoraría, polo que ata 1922 non se falaría de novo do servizo telefónico na Guarda. O xefe de telégrafos de Tui, D. Manuel López, recibira o material necesario para a construcción do teléfono urbano en A Guarda, restando conseguir a rede que ligara Tui con A Guarda. 

O 1 de novembro de 1924 formalizaríase un novo contrato de aluguer, desta vez con Dª Manuela Lomba Gómez na Praza da Constitución nº 2 da vila da Guarda, por 840 pesetas anuais. O contrato podería ser cancelado no caso de que o Estado construira a súa propia estación telegráfica e telefónica. Dalgún xeito este local sería traspasado á nova Compañía Telefónica Nacional de España, que empezaba a operar nesas datas para a construcción da nova central.

Inauguración

A Compañía Telefónica Nacional de España inauguraría a central telefónica o 31 de decembro de 1926, tras moitos anos de intentos, que acabarían de ter éxito con Manuel Álvarez Vicente como alcalde. asistiron o gobernador civil Alberto Rodríguez Gómez, o presidente da deputación Sr. de la Sota; o delegado gubernativo, D. Miguel Martínez e o cónsul de Portugal D. Carlos Vasconcellos. Ademáis de unha mostra da sociedade civil guardesa: concelleiros, secretario municipal, prensa, xuiz municipal, o xefe de telégrados (D. Jose Cantano), industriais, comerciantes, etc. 

Por parte da compañía telefónica asistiron Rafael de Abreu (xefe do cuarto distrito), Manuel García Cortes (xefe de Vigo) e os Señores Fuentes e Giralda. A central conta cun locutorio e un amplo cadro. O director confirma durante o lunch que a rede se extenderá a Camposancos e Tomiño próximamente.

Inauguración da central telefónica o 31 de decembro de 1926. Foto Pacheco. El Pueblo Gallego. 2 de xaneiro de 1927

Inauguración da central telefónica o 31 de decembro de 1926. Foto Pacheco. Vida Gallega

Os primeiros abonados

Estos serían os primeiros abonados que aparecerían na guía telefónica de 1928.

Para saber máis:

• El Noroeste Año XX Número 9903 - 10 de marzo de 1915
• La voz de la verdad  diario católico con censura eclesiástica Num. 1522 (10/03/1915);  Num. 1553 (02/06/1915)
• El Diario de Pontevedra periódico liberal Ano XXXII Número 9433 - 5 de outubro de 1915; Ano XXXV Número 10267 - 9 de xullo de 1918
• Gaceta de Galicia  Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela Num. 144 (02/09/1915); Num. 150 (11/07/1918)
• El Tea  semanario independiente Época 2ª Ano IX Número 116 - 14 de abril de 1916
• El Progreso semanario independiente Ano XII Número 2660 - 9 de xullo de 1918
• Faro de Vigo. 6 de outubro de 1922
• La Voz de Galicia. 6 de outubro de 1922
• El pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano IV Número 908 - 1 de xaneiro de 1927; Ano IV Número 909 - 2 de xaneiro de 1927

O teléfono en Baiona (1921-1924)

Realmente Baiona tiña servizo telefónico desde 1892, xa que o farmacéutico de Gondomar Sergio Espinosa construira unha liña telefónica desde esa vila ata o centro telegráfico de Baiona, dependente de Correos. A comunicación con Vigo sería por vía telegráfica.

O alcalde do Baiona, D. Jose Barreiro Álvarez, en outubro de 1921 remite unha instancia ao oficial de telégrafos D. Ignacio Herrero Bermejo de Vigo, que participara na construcción de varias redes na zona, para que remita ao director xeral de comunicacións a solicitude de construción dunha central telefónica en Baiona

En decembro de 1921 publican un concurso para o aluguer dunha casa con destino á estación telegráfica e telefónica en Baiona, cun prezo máximo de 1500 pesetas. A información do mesmo se xestionaria desde o centro telegráfico de Vigo por parte do xefe D. Gorgonio Sevillano.

Cables de teléfono sobre a actual Praza Pedro de Castro. Baiona. Sen datar. Asociación Val Miñor Espacio Abierto.

O concurso parece ser ganado por unha casa do Sr. Estévez na rúa de Eduardo Iglesias de Baiona, para o que se despraza o xefe de liña de telégrafos D. Antolín Ribalta en febreiro de 1922. 

Nos habería máis novas relevantes ata maio de 1923, cando aparece na prensa a chegada desde Vigo dunha torre para a instalación do teléfono urbano na cidade. Unha vez instalada coméntase que empezarán as obras de tendido dos cables. A prensa agradece o rol do alcalde Jose Barreiro así como dos funcionarios D. Enrique Holgado e Ignacio Herrero. As primeiros postes e fíos téndense en agosto de 1923.

A instalación parece pararse ante 1924 novamente, cando aparece na prensa que o 17 de marzo chega persoal encargado de traballar nos fíos telefónicos que deberían conectar Baiona con Vigo. Sería novamente a corporación municipal a que faría forza para recuperar o servizo.

O 11 de  decembro de 1924, xa coa actividade da Compañía Telefónica Nacional de España, sería cando se inaugurara o servizo. Dase conta da posibilidade de comunicarse con toda a rexión, agradecendo a actividade do xefe de telégrafos D. Enrique Holgado, así coma a nova compañía, que promote extender o servizo a todo o Val Miñor. 

O número de abonados sería reducido nos primeiros anos, polo que aparecía nos apéndices da memoria anual da compañía telefónica:

• Fin de 1926: 28 abonados
• Fin de 1927: 24 abonados
• Fin de 1928: 20 abonados
• Fin de 1929: 23 abonados

No directorio publicado en 1928 aparecen 23 abonados:

1	José Barreiro Álvarez	Ramón i Cajal 5
3	Salustiano Olaguibel Fernández	Bola
4	Remigio Eloy	Elduayen 4
6	Garda Civil	Urzaiz 22
7	Jesús Varela Solleiro	Urzaiz 19
8	Casino Recreativo	Elduayen 21
9	Concello	Consistorio 2
10	Angel Bedrinana Meana	Monte Real
11	Amalio Couto Pacheco	Elduayen 5
13	Hospital	Santi Spriru
14	José Rodríguez Pérez	Elduayen 14
16	Ventura Salgado Muiño	Hospital 2
17	José Rodríguez de Vicente
18	Celestino Álvarez Estévez	Ventura Misa 54
19	Julián de Rebollar	Elduayen 8
20	Juan Tapia Rodríguez	S. PAtrix
21	Ignacio Cordero Alonso	Urzaiz 17
22	Emilio Cepa Besada	Ventura Misa 4
23	Carmen Alonso Rodríguez	Consistorio 7
25	Jose Puga	Ramon y Cajal
27	Aurelio Alar	Urzaiz 1
28	Tomás Mirambel Maristany	Villa Rosa
29	Manuel Barreiro Alvarez	Urzaiz 25
99	Compañía Telefónica Nacional de España	Eduardo Iglesias 5

Para saber máis:

• Faro de Vigo:  24 de decembro de 1921; 12 de decembro de 1924
• La Integridad diario católico Num. 9462 (22/10/1921) ; Num. 9567 (25/02/1922); Num. 9924 (17/05/1923)
• Galicia  diario de Vigo Número 332 - 24 agosto 1923
• El Eco de Santiago  diario independiente Año XXVIII Número 11560 - 31 de agosto de 1923
• El Correo de Galicia  órgano de la colectividad gallega en la República Argentina  Num. 897 (17/06/1923); Num. 900 (08/07/1923)
• El pueblo gallego  rotativo de la mañana Ano I Número 24 - 23 de febreiro de 1924; Ano I Número 44 - 18 de marzo de 1924