A primeira concesión telefónica en Coruña (1888 - 1908)

Á marxe das publicacións específicas sobre algúns dos acontecimentos máis senlleiros no inicio da rede, a rede urbana, primeira urbana de Galicia e, ata o crecemento da Vigo na segunda década do s.XX, a que contaba con máis abonados, daría lugar a sucesos, conflitos e curiosidades. As publicacións dedicadas máis relevantes son:

O conflito dos postes dos Cantóns (1888): https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/08/o-primeiro-conflito-cos-telefonos-o.html

A primeira baixa dun subscritor (1889): https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/11/a-primeira-baixa-dun-subscriptor-coruna.html

A primeira guía de teléfonos de Galicia de 1890 : https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/08/1890-primeira-guia-de-telefonos-en.html

O choque dun globo aerostático contra o cables (1895):  https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/04/o-choque-dun-globo-aerostatico-co-cable.html 

Teléfono na estación de tren 

O teléfono urbano xeraba moita expectación como servizo básico de utilidade, pero pronto creaba incertidumes sobre a utilidade. Alén da prensa, que buscaba información rápida, pouca utilidade tiña para moitos abonados, acostumados a traballar da maneira tradicional, en persoa. Sen dúbida, un dos servizos máis demandados era dispoñer de teléfono nas estacións de tren, para ter constancia de posibles atrasos. As compañías de ferrocarril tiñan teléfono para notificacións entre estacións, para facilitar a operación da rede (control do tráfico ferroviario), pero non estaba conectada ás redes urbanas.

O 23 de xaneiro de 1892 sae publicada na prensa a primeira solicitude de contar con teléfono urbano na estación, para que os traballadores poidan comunicarse con autoridades gubernativas, a administración de Correos (que tampouco tiña teléfono) ou inspección aduaneira. A modo de exemplo das dinámicas a romper, cando o tren correo leva atraso, un mozo da estación baixa ata a sede de Correos na rúa Nova para notificar o mesmo e ás compañías de transporte de viaxeiros. Todo isto faríase máis rápido no caso de dispor dun teléfono urbano na estación.

Ese teléfono non chegaría axiña. O director da rede urbana, Mariano Martín Villoslada, ofrecería a instalación gratuita do teléfono na estación en xaneiro de 1897, contacto coa colaboración da Cámara de Comercio. A Cámara trataría de involucrar o gobernador civil na prestación deste servizo, para cubrir o abono anual. A compañía telefónica comenta que o abono é de 150 pesetas anuais, sendo un 17% correspondente a impostos por parte do estado. A Cámara de Comercio achegaría os fondos para implantar o servizo, aínda que de xeito recorrente reclamaríase do director de estación certa proactividade para a utilización do mesmo para notificar ás autoridades sobre atrasos no servizo.

Accidentes motivados polo teléfono

O 7 de xuño de 1897 as oito e media da maña os instaladores da rede urbana Manuel García López e Manuel Torres, facendo unha instalación na rúa Ferrol no cruzamento co antigo campo de Carballo e hortas de Garás, deixaron un fío a metro e medio do chan cando cruzaba en bicicleta Eduardo Baña, que resultou ferido á altura do pescozo. Unha hora mais tarde aconteceu un suceso semellante con outro ciclista chamado Antonio Rodríguez o que motivou unha denuncia ante a alcaldía dos dous traballadores.

O primeiro derrube masivo de postes aconteu desde a Gaiteira en setembro de 1900, onde o teléfono vai ata a subcentral do burgo pola vía de tren, onde caeron postes nun quilómetro. A caída dun poste motivaba moitas veces a caída en cadena dos seguintes.

En xaneiro de 1903, mentras os operarios Jose García Villar e Manuel Gradío López arranxaban un fío na rúa Ferrol, caeu un cable telefónico sobre o de electricidade da fábrica de Saunier, e tocou as patas dun asno de Manuela Vázquez Rodríguez (lavandeira de Feans) cargado con bultos de roupa que falleceu inmediatamente. Algo parecido ocorreu coa vaca de Nicolasa Monterio do Peruleiro en decembro de 1907, pero esta vez o animal sobreviviu.

En abril de 1904 a prensa queixase de que os nenos con cometas estragan os cables telefónicos e impiden a comunicación cos abonados.

En novembro de 1904 unha tormenta eléctrica xerou unha serie de estragos na cidade. Un raio na rede de teléfonos provocou o incendio do terminal da intendencia militar.  Outro caeu directamente na central telefónica provocando que soaran simultáneamente os timbres de chamada dos teléfonos dos abonados durante horas. 

Segundo a prensa, o cabalo do soldado de artillería Isidro Jiménez na praza de Lugo en marzo de 1905 tropezou cun cable de telefóno que estaba a ser arranxado por operarios do servizo. Caeron ó chan e o cabalo deu unha couce a militar, que tivo que ser levado ao hospital militar. Ao día seguinte o director da rede, Mariano Martín Villoslada, descartaría a relación entre a caída e o cable de teléfono.

O conflito coa compañía da luz

As queixas de La Voz de Galicia en setembro de 1901 sobre a incidencia da electricidade na calidade do servizo telefónico. Manuel Barja, presidente da Cooperativa Eléctrica, contesta que non é certo que anormalidade que se sinte nos aparatos telefónicos sexa debida aos periodos de fabricación de electricidade, xa que existen ruidos fora do tempo de funcionamento da producción eléctrica.  Manuel Barja actúa de maneira belixerante contra Mariano Martín Villoslada, ao que acusa de non intervir ante as suxestión sobro o deficiente illamento entre os cables telefónicos e os eléctricos. Segundo Manuel, Mariano incumple o regulamento de 9 de xullo de 1900 sobre a disponibilidade de terras para evitar a inducción.

O gobernador civil convoca a ambas partes e deciden facer probas, como parar o motor da central eléctrica ás 23h e verificar o funcionamento do servizo telefónico. Non queda constancia na prensa do resultado destas probas, alén da necesidade de agardar por unha tormenta para verificar as sospeitas.

Os roubos de 1903

No primeiro trimestre de 1903 a compañía telefónica sofriu varios roubos de fíos entre os peiraos de Garás e o corralón da Gaiteira.  Baixo as ordes de Mariano Martín Villoslada varios mozos do teléfono recorreron a liña para verificar o estado. Sería o empregado José García Villar o que viu a cinco mozos cortando fío telefónico. Un deles subido nun dos postes do corralón e cortaba o fío cuns ferros, mentras que o resto o dividia abaixo en trozos. Escaparon pero José capturou a un deles chamado Manuel Canteira, veciño de Santa Margarita. Máis tarde serían capturado Jeremías Lorenzo Rey e Pedro Torres, ambos de 16 anos e veciños de A Silva. Todos comentaron que o que roubaban o cable eran os outros dous, que non coñecían.

Relacionado con isto parece ser o publicado no Boletín Oficial da Provincia do 20 de outubro de 1903. Buscan a Julio Ventureira Rodríguez, alias Talón, de catorce anos, da rúa do Arco 17, que se atopa en ignorado paradoiro ao fin de notificarlle o auto de entrada en prisión por o roubo duns cables.

Para saber máis:

• El telegrama  diario de la tarde, imparcial de noticias Año XIX Número 5313 - 23 de xaneiro de1892
• La voz de Galicia: 27 de xaneiro de 1897; 20 de febreiro de 1897; 2 de setembro de 1900; 20 de xaneiro de 1903; 27 de marzo de 1903; 15 de marzo de 1905; 3 de outubro de 1907
• El Eco de Galicia diario de la tarde Num. 3195 (30/01/1897)
• El diario de Galicia  periódico católico e independiente Ano VII Número 2008 - 29 de decembro de 1897
• El diario de Galicia  periódico católico e independiente Ano VII Número 1838 -  8 de xuño de 1897; Ano VII Número 1977 - 21 de novembro de 1897; Ano VII Número 1979 - 24 de novembro de 1897; Ano VII Número 2008 - 29 de decembro de 1897
• El áncora  diario católico de Pontevedra Num. 138 (04/10/1897)
• El Progreso  diario liberal Año XVII Número 5145 - 3 de setembro de 1924
• El Noroeste Año IX Número 3376 - 6 de abril de 1904; Ano IX Número 3577 - 26 de novembro de 1904; Ano XII Número 4506 - 5 de decembro de 1907
• Boletín oficial de la provincia de La Coruña  Número 238 - 30 de outubro de 1903
• La Correspondencia Gallega  diario de Pontevedra  Ano XV Número 3953 - 30 marzo 1903

A chegada do teléfono a Porriño

As primeiras redes telegráficas pasaban por Porriño, na ruta Tui - Vigo, pero non paraban na vila de Porriño. Nalgún momento dos anos 1890 creouse unha estación telegráfica en Porriño que, por unha mención na prensa de 1892 puido ter carácter de estación telefónica durante un tempo, sendo esto habitual cando non se contaba con persoal especializado na xestión dos equipos telegráficos.

Porriño dentro da rede urbana de Tui de 1915

A concesión de redes urbanas daba dereito a ter abonados nun radio de 15 quilómetros, que collería o concello de Porriño. Normalmente isto facíase con subcentrais dependentes, como era o caso de Marín (Pontevedra), o Burgo (Coruña) ou Xubia (Ferrol). No proceso de construcción da rede de Tui, .en febreiro de 1916, recolle o xornal La Integridad o interese de potenciais abonados no O Porriño: a Casa de Concello, D Jose Carrera Ramilo, D. Ramón González, D. Manuel Paz Varela, Dª Rudesinda Rey Rodríguez, D. Juan Cabaleiro Comesala, D. Emilio Santos Herrero, D. Gabino Iglesia Ávila, D. Hipólito Hermida Oubiña, D. Toribio de la Aldea García, El Eco de Porriño y Mos e D. Antonio González Fornos. Por unha serie de problemas (incluida a guerra) nunca se chegou a dar servizo desde Tui.

Info sobre a telefonía en Tui: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/02/os-primeiros-anos-da-telefonia-en-tui.html

Porriño no plan provincial de 1917

Porriño aparece na proposta de plan provincial de Prudencio Landín como adaptación do plan de telefonía nacional de Francos Rodríguez que se mostra na figura, entre as liñas de Vigo, Redondela, Ponteareas e Tui. Ese plan iría atrasado, pero grazas á presión do deputado Manuel Fernández Barrón, en 1922, consideraríase a instalación en Porriño en 1922, que se conseguiría pouco antes da absorción das redes por parte da Compañía Telefónica Nacional de España, o 15 de abril de 1924.

Detalle do anteproxecto de telefonía provincial de Francos en 1917.

Máis info sobre o plan provincial en: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/04/plan-de-telefonia-provincial-en.html

A inauguración da rede urbana en  1926

A central telefónica foi inaugurada o 29 de decembro de 1926, na mesma data que a de Redondela. Sería o responsable de zona, D. Manuel García Cortés, o que invitaría a políticos e prensa ao evento. Ás 11 da mañá chegaría o gobernador civil. D. Alberto Rodríguez Gómez, que foi recibido por outras autoridades que irían desde o Concello ata a sede da central telefónica acompañados da banda de música. 

Inauguración do servizo. El Pueblo Gallego. 31 de decembro de 1926.

O xefe de construción da central sería Victoriano Blanco, dirixido polo subadministrador de zona Prudencio Fuentes e o administrador o Sr. Manuel García Cortés. A central foi bendecida polo arcipreste Miguel González Davila. Aproveitaron para enviar mensaxes a autoridades ausentes, incluindo ao director do distrito telefónico o Sr. Abreu. 

Revista Telefónica Española - Marzo 1927

Os que sí estaban presentes foron: Silvino González García (alcalde), Jose Mosquera (xerente do matadoiro rural), Javier Alfaya (notario), Luis Bernárdez (abade), Serafín Lorenzo Araujo (xuiz municipal), así como concelleiros, funcionarios do xulgado, medicos e capellanes. 

Central telefónica no Porriño. Arquivo Pacheco. Sen datar. Posterior a 1936 polas referencias a F. Franco e a Falanxe.

Abonados nas listaxes de 1928 e 1933

Os anuarios de Telefónica recollen o número abonados ao peche de cada ano:

• Fin de 1926: 29 abonados (enténdese que este número era o de solicitudes)
• Fin de 1927: 30 abonados
• Fin de 1928: 23 abonados
• Fin de 1929: 25 abonados

No directorio conservado de 1928 aparecen 21 abonados, mentras que no de 1933 aparecen 31. Abaixo recóllense capturas destes directorios.

Listaxe de abonados de 1928

Listaxe de abonados de 1933

Para saber máis:

• El Pueblo Gallego. 30 de decembro de 1926; 31 de decembro de 1926

Os prezos do servizo telefónico en 1923

Utilizando as notas na prensa, podemos ter información da dinámica de prezos que tiña o servizo telefónico en 1923. 

Prezos por quilómetro de cable

O máis relevante é que  a cota gardaba certa relación entre o número de quilómetros de cable (non en liña recta ou por estrada, que podería ser o máis lóxico) e o prezo do servizo. Así, se de Vigo a Tui hai 41 quilómetros de cable, o prezo era proporcional a iso. Na seguinte imaxe están os prezos desde a estación interurbana de Tui.

La Integridad diario católico Num. 9941 (07/06/1923)

A duración das chamadas estaría limitada a tres minutos.

O horario das chamadas e disponibilidade do servizo

Desde Galicia só se podería chamar a parte da rede telefónica da Compañía Peninsular, xa que era complicado dispoñer de circuitos. Madrid, Guadalajara e Toledo e todo o Noroeste, que poderían reservar circuitos para facer chamadas. 

Os circuitos estaban disponibles a determinadas horas. Así, no caso dos datos da estación de Tui, poderían falar co destino en un momento determinado:

• Burgos, Vitoria, Haro, Logroño, Miranda, Palencia, Valladolid, Medina del Campo, Salamanca, Zamora e Ávila: ás horas en punto
• Madrid, Gualajara, Toledo y Alcalá: ás horas e media
• Bilbao, Durango e Castro Urdiales: ás horas e dez minutos
• Oviedo, Gijón, Avilés, Torrelavega e Santander: ás horas e cuarenta minutos
• Monforte, Vigo, Pontevedra, Vilagarcía e Ourense: ás horas e dez minutos
• Lugo, Betanzos, Ferrol e Coruña ás horas en punto
• Santiago de Compostela: ás horas e media

O prezo dos telefonemas e dos avisos de chamada

Os teléfonemas era un servizo de notificacións escritas que se repartía a domicilio, de xeito similar aos telegramas (xestionados sempre por Correos e Telégrafos), pero utilizando o soporte telefónico e, daquela, cunha menor validez legal. 

A principal utilidade era o envío de notificacións de conferencia, para que as persoas se presentaran a unha hora determinada na sede da Compañía Peninsular e tiñan un custe de 0,35 pesetas na provincia e 0,60 pesetas fora da provincia.

Á marxe dos avisos de conferencia se podería utilizar o servizo para calquer mensaxe, con prezos dependentes da lonxitude do mesmo (de xeito similar aos telegramas):

• Normais na provincia: 0,65 pesetas (15 palabras) e  0,05 pesetas por palabras extra
• Normais fora da provincia: 1,15 pesetas (15 palabras) e  0,10 pesetas por palabras extra
• Urxentes na provincia: 1,65 pesetas (15 palabras) e  0,15 pesetas por palabras extra
• Urxentes fora da provincia: 3,15 pesetas (15 palabras) e  0,30 pesetas por palabras extra

Competían con telégrafos que prestaba o servizo de telegramas (tamén chamados despachos). Neste caso tiñan unha maior capilaridade da rede, ao ter servizo na maior parte das capitais de partidos xudiciais e tiñan un custe de 0,10 pesetas por palabra (nos normais ou ordinarios) e 0,30 pesetas nos urxentes, para un mínimo de 10 palabras. 

A concesión do servizo telefónico á Compañía Telefónica Nacional de España ao ano seguinte obrigou a esta a eliminar o servizo de telefonemas (competencia de Correos) en 10 anos e a igualar as tarifas de xeito inmediato.

Os problemas para ter unha central telefónica en A Guarda (1915-1926)

Aproveitando as iniciativas de Tui ou Ponteareas, en A Guarda comezan a realizar xestións para conseguir a chegada do teléfono en marzo de 1915. Tentan facer unha reunión para averiguar o número de persoas que poden estar interesadas no servizo. 

O 2 de setembro de 1915 aparecen mencións na prensa á visita do xefe da sección telegráfica de Vigo, D. Vicente Aguado, para proceder ao estudo e replanteo para a instalación da rede urbana de A guarda. Xa anteriormente, en xuño de 1915 recibira Tui a visita do inspector de Correos e Telégrafo, D. Emilio Novoa e o xefe de sección. D Enrique Holgado, que mencionan tamén o interese en acometer o proxecto de A Guarda.

Este proxecto necesita un novo local para acoller o servizo telegráfico e a futura central telefónica, do cal se conserva o expediente no arquivo municipal. O 24 de maio de 1915 Vicente Aguado comunica ao concello a necesidade dun novo local, custe que debe correr por parte de Concello. Isto levanta unha controversa sobre a situación de Tui o Vilagarcía, onde o local é facilitado polo Estado, ou a necesidade de involucrar a Oia e O Rosal no aluguer, xa que eles tamén van a recibir o servizo. Vicente Aguado contesta que tanto Tui (internacional) como Vilagarcía (porto) teñen unha grande interese telegráfico. 

O primeiro de setembro de 1915 formalizan un contrato de aluguer Dª Juan González García, viuva de Estevez, co concello, dunha casa destinada a estación telegráfica e telefónica. A casa está ubicada no número 1 da praza Ignacio Sobrino que alugan completa agás dous cuartos no entrechán para que a propietaria poida gardar enseres. O prezo sería de 1000 pesetas anuais, que se baixaría a 475 pesetas na mesma data nun segundo contrato aducindo o estado económico no que se atopa o concello. Cabe pensar que o fixeron para intentar incrementar o custe a 1000 pesetas no caso de que asumira o custe o Estado.

Extracto do contrato de aluguer asinado en 1915

Desafortunadamente non terían estación teléfonica en tempo. Ao non entrar na primeira rolda xunto a Ponteareas ou Tui, afectoulle a Guerra, polo que o proxecto quedaría parado ata a proposta de rede provincial por parte de Francos Rodríguez, que tamén se demoraría, polo que ata 1922 non se falaría de novo do servizo telefónico na Guarda. O xefe de telégrafos de Tui, D. Manuel López, recibira o material necesario para a construcción do teléfono urbano en A Guarda, restando conseguir a rede que ligara Tui con A Guarda. 

O 1 de novembro de 1924 formalizaríase un novo contrato de aluguer, desta vez con Dª Manuela Lomba Gómez na Praza da Constitución nº 2 da vila da Guarda, por 840 pesetas anuais. O contrato podería ser cancelado no caso de que o Estado construira a súa propia estación telegráfica e telefónica. Dalgún xeito este local sería traspasado á nova Compañía Telefónica Nacional de España, que empezaba a operar nesas datas para a construcción da nova central.

Inauguración

A Compañía Telefónica Nacional de España inauguraría a central telefónica o 31 de decembro de 1926, tras moitos anos de intentos, que acabarían de ter éxito con Manuel Álvarez Vicente como alcalde. asistiron o gobernador civil Alberto Rodríguez Gómez, o presidente da deputación Sr. de la Sota; o delegado gubernativo, D. Miguel Martínez e o cónsul de Portugal D. Carlos Vasconcellos. Ademáis de unha mostra da sociedade civil guardesa: concelleiros, secretario municipal, prensa, xuiz municipal, o xefe de telégrados (D. Jose Cantano), industriais, comerciantes, etc. 

Por parte da compañía telefónica asistiron Rafael de Abreu (xefe do cuarto distrito), Manuel García Cortes (xefe de Vigo) e os Señores Fuentes e Giralda. A central conta cun locutorio e un amplo cadro. O director confirma durante o lunch que a rede se extenderá a Camposancos e Tomiño próximamente.

Inauguración da central telefónica o 31 de decembro de 1926. Foto Pacheco. El Pueblo Gallego. 2 de xaneiro de 1927

Inauguración da central telefónica o 31 de decembro de 1926. Foto Pacheco. Vida Gallega

Os primeiros abonados

Estos serían os primeiros abonados que aparecerían na guía telefónica de 1928.

Para saber máis:

• El Noroeste Año XX Número 9903 - 10 de marzo de 1915
• La voz de la verdad  diario católico con censura eclesiástica Num. 1522 (10/03/1915);  Num. 1553 (02/06/1915)
• El Diario de Pontevedra periódico liberal Ano XXXII Número 9433 - 5 de outubro de 1915; Ano XXXV Número 10267 - 9 de xullo de 1918
• Gaceta de Galicia  Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela Num. 144 (02/09/1915); Num. 150 (11/07/1918)
• El Tea  semanario independiente Época 2ª Ano IX Número 116 - 14 de abril de 1916
• El Progreso semanario independiente Ano XII Número 2660 - 9 de xullo de 1918
• Faro de Vigo. 6 de outubro de 1922
• La Voz de Galicia. 6 de outubro de 1922
• El pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano IV Número 908 - 1 de xaneiro de 1927; Ano IV Número 909 - 2 de xaneiro de 1927

O teléfono en Baiona (1921-1924)

Realmente Baiona tiña servizo telefónico desde 1892, xa que o farmacéutico de Gondomar Sergio Espinosa construira unha liña telefónica desde esa vila ata o centro telegráfico de Baiona, dependente de Correos. A comunicación con Vigo sería por vía telegráfica.

O alcalde do Baiona, D. Jose Barreiro Álvarez, en outubro de 1921 remite unha instancia ao oficial de telégrafos D. Ignacio Herrero Bermejo de Vigo, que participara na construcción de varias redes na zona, para que remita ao director xeral de comunicacións a solicitude de construción dunha central telefónica en Baiona

En decembro de 1921 publican un concurso para o aluguer dunha casa con destino á estación telegráfica e telefónica en Baiona, cun prezo máximo de 1500 pesetas. A información do mesmo se xestionaria desde o centro telegráfico de Vigo por parte do xefe D. Gorgonio Sevillano.

Cables de teléfono sobre a actual Praza Pedro de Castro. Baiona. Sen datar. Asociación Val Miñor Espacio Abierto.

O concurso parece ser ganado por unha casa do Sr. Estévez na rúa de Eduardo Iglesias de Baiona, para o que se despraza o xefe de liña de telégrafos D. Antolín Ribalta en febreiro de 1922. 

Nos habería máis novas relevantes ata maio de 1923, cando aparece na prensa a chegada desde Vigo dunha torre para a instalación do teléfono urbano na cidade. Unha vez instalada coméntase que empezarán as obras de tendido dos cables. A prensa agradece o rol do alcalde Jose Barreiro así como dos funcionarios D. Enrique Holgado e Ignacio Herrero. As primeiros postes e fíos téndense en agosto de 1923.

A instalación parece pararse ante 1924 novamente, cando aparece na prensa que o 17 de marzo chega persoal encargado de traballar nos fíos telefónicos que deberían conectar Baiona con Vigo. Sería novamente a corporación municipal a que faría forza para recuperar o servizo.

O 11 de  decembro de 1924, xa coa actividade da Compañía Telefónica Nacional de España, sería cando se inaugurara o servizo. Dase conta da posibilidade de comunicarse con toda a rexión, agradecendo a actividade do xefe de telégrafos D. Enrique Holgado, así coma a nova compañía, que promote extender o servizo a todo o Val Miñor. 

O número de abonados sería reducido nos primeiros anos, polo que aparecía nos apéndices da memoria anual da compañía telefónica:

• Fin de 1926: 28 abonados
• Fin de 1927: 24 abonados
• Fin de 1928: 20 abonados
• Fin de 1929: 23 abonados

No directorio publicado en 1928 aparecen 23 abonados:

1	José Barreiro Álvarez	Ramón i Cajal 5
3	Salustiano Olaguibel Fernández	Bola
4	Remigio Eloy	Elduayen 4
6	Garda Civil	Urzaiz 22
7	Jesús Varela Solleiro	Urzaiz 19
8	Casino Recreativo	Elduayen 21
9	Concello	Consistorio 2
10	Angel Bedrinana Meana	Monte Real
11	Amalio Couto Pacheco	Elduayen 5
13	Hospital	Santi Spriru
14	José Rodríguez Pérez	Elduayen 14
16	Ventura Salgado Muiño	Hospital 2
17	José Rodríguez de Vicente
18	Celestino Álvarez Estévez	Ventura Misa 54
19	Julián de Rebollar	Elduayen 8
20	Juan Tapia Rodríguez	S. PAtrix
21	Ignacio Cordero Alonso	Urzaiz 17
22	Emilio Cepa Besada	Ventura Misa 4
23	Carmen Alonso Rodríguez	Consistorio 7
25	Jose Puga	Ramon y Cajal
27	Aurelio Alar	Urzaiz 1
28	Tomás Mirambel Maristany	Villa Rosa
29	Manuel Barreiro Alvarez	Urzaiz 25
99	Compañía Telefónica Nacional de España	Eduardo Iglesias 5

Para saber máis:

• Faro de Vigo:  24 de decembro de 1921; 12 de decembro de 1924
• La Integridad diario católico Num. 9462 (22/10/1921) ; Num. 9567 (25/02/1922); Num. 9924 (17/05/1923)
• Galicia  diario de Vigo Número 332 - 24 agosto 1923
• El Eco de Santiago  diario independiente Año XXVIII Número 11560 - 31 de agosto de 1923
• El Correo de Galicia  órgano de la colectividad gallega en la República Argentina  Num. 897 (17/06/1923); Num. 900 (08/07/1923)
• El pueblo gallego  rotativo de la mañana Ano I Número 24 - 23 de febreiro de 1924; Ano I Número 44 - 18 de marzo de 1924

Anécdotas do servizo urbán de Pontevedra de Manuel Corbal (1910 - 1924)

Manuel Corbal sería o único concesionario da rede urbana de Pontevedra, ata a chegada da Compañía Telefónica Nacional de España, que adquiriría o súa rede, xunto á de Ourense, que tamén era da súa propiedade, en 1927, pouco antes do vencimento da súa concesión. Nesta publicación revisaremos os sucesos máis senlleiros desde a súa inauguración o 6 de xaneiro de 1910.

Construcción da rede urbana de Pontevedra (1895-1910): https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/09/a-rede-urbana-de-pontevedra.html

En primeiro lugar as condicións da concesión permitían desplegar a rede nas poboacións que se atopaban a menos de 15 km do centro urbano, ante a dificultade de definir doutro xeito o que se consideraba urbano dunha maneira válida para todo o Estado. Isto foi útil para Manuel Corbal, que tiña a posibilidade de engadir Marín e Pontecaldelas ao proxecto. Co primeiro sería especialmente rápido, deixando ao segundo sen dispor do servizo, que dependería doutros plans para dispor do servizo (o proxecto provicial de 1917 e, antes, o plan de balnearios)

A subcentral urbana de Marín: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/11/a-subcentral-urbana-de-marin-1910-1912.html

A acusación de roubo de auga na central 

En xullo de 1914 o concelleiro D. Bernardino González Paz acusa ao concesionario da rede urbana D. Manuel Corbal, no pleno do Concello, de roubo de auga da traída municipal, tendo un caño ilegal que leva auga ao edificio da central da rúa San Román. Convócase ao fontaneiro municipal, o Sr. Dobarro, a que revise se isto é certo. Varios concelleiros, o propio alcalde, e o fontaneiro acudirían a revisar á casa e non atoparían a suposta conexión ilegal á rede. 

El Progreso  semanario independiente Ano VIII Número 1389 - 29 de xullo de 1914

O estrés do Ramón Rodríguez co teléfono

D. Ramón Rodríguez, propietario do restaurante da estación de tren, notifica ao público, en xullo de 1916, que non ten capacidade de atender o teléfono como lle gustaria ao recibir mútiples chamadas de clientes preguntando por chegadas de trens. A xente acostuma a chamar nas horas nas que conta con maior número de cliente i está ocupado en atender ao público. Comunica en nota en prensa que non ten obligación de contestar todas as chamadas e que necesitaría a unha persoa destinada únicamente a atender ese servizo.

O boi de Balbina Paz

En abril de 1918 ocurriu unha desgraza no barrio do Burgo. Durante a madrugada desprendeuse un cable de teléfonos sobre o cable eléctrico, creando unha situación de perigo. Ao paso dunha carreta tirada por bois, conducida por Balbina Paz, veciña da rúa do Progreso, un dos animais tocou un dos cables e morreu de xeito instantáneo. Balbina salvou case de casualidade.

O roubo de Poio

En xuño de 1920 roubáronse 980 metros de cable telefónico en Poio, valorados en 70 pesetas. Foi un caso bastante relevante na prensa da época. Foron detidos polo inspector Sr. Gómez Serreno e o cabo Francisco Hernández, os rapaces Fernando Rodríguez Falco, de 16 anos, Jose María Tourón Fernández, de 14 anos e Martín Guiance Guiance, de 20 anos, como autores do furto de cable desde a ponte da Barca. 

Tamén diteveron ás mulleres Benita Fernández Buhigas e a súa filla Isolina Cabezas Fernández, veciñas da rúa de San Guillermo, que compraran o cable aos muchachos. O fío foi atopado na taberna de Rosario Blanco, no Mollabao, onde o tiña escondido Benita.

O atentado de 1920

Tratado nunha publicación específica: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2023/04/o-atentado-cun-cable-telefonico-en.html

Os teléfonos do tranvía de Pontevedra

En 1923 chegaría o tranvía eléctrico á propia cidade, por parte da empresa que operaba o travía que ía a Marín. Estes novos vehículos contarían, aproveitando que os fíos eléctricos írían sempre próximos a vía e descubertos, con teléfonos nos coches para poder notificar incidencias no servizo, tanto á central eléctricoa como a cocheras. Non queda constancia se utilizarían fíos propios ou se conectarían aos da rede urbana. Pode que se realizara de maneira parecida o servizo de bus Coruña - Santiago de Manuel Sanjunjo.

Autocares La Regional: primeira telefonía móbil: https://telefoniagalicia.blogspot.com/2022/07/autocares-la-regional-primeira.html

Telefonistas indiscretas

O dous de xuño de 1924 aparece unha nota na prensa cunha queixa sobre as telefonistas do servizo urbano de Pontevedra.  Acúsanas de facer escoitas das conversas. Asumen a curiosidade pero queixanse de que, cando fan isto, baixa a calidade da conversa, que case é imperceptible. Recomenda que as telefonistas busquen outro pasatempo como, de xeito irónico, ser mais dilixentes no establecimento das chamadas.

O incendio de 1924

Varias centrais urbanas queimáronse nos primeiros anos do seculo XX, incluindo tres incendios na de Ferrol. en 1924 sería a quenda de Pontevedra, aínda que sería menos relevante que en outras poboaciós.  Ás dúas da tarde do 15 de setembro de 1924 iniciouse un incendio na cheminea da casa da central telefónica. Tiveron tempo de avisar ao corpo de bombeiros, dirixido polo señor Montero, que o apargaría se maiores consecuncias. 

Para saber máis:

•  El Progreso  semanario independiente Ano I Número 4 - 27 de outubro de 1907; Ano VIII Número 1389 - 29 de xullo de 1914; Ano VIII Número 1395 - 5 de agosto de 1914; Ano IX Número 1765 - 23 de outubro de 1915; Ano XIV Número 2523 - 25 de xuño de 1920; Ano XVI Número 2898 - 11 de abril de 1922; Ano XVIII Número 5512 - 16 de setembro de 1924
• La Correspondencia Gallega  diario de Pontevedra Ano XXI Número 5791 - 7 xuño 1909; Ano XXVIII Número 8089 - 30 xullo 1916; Ano XXVIII Número 8199 - 19 novembro 1916
• La Libertad Num. 249 (09/07/1910)
• El Diario de Pontevedra  periódico liberal Ano XXXIII Número 9572 - 17 de marzo de 1916; Ano XXXVII Número 10871 - 25 de xuño de 1920; Ano XXXIX Número 11421 - 8 de abril de 1922; Ano XL Número 11643 - 1 de xaneiro de 1923; Ano XLI Número 11789 - 10 de abril de 1924; Ano XLI Número 11833 - 2 de xuño de 1924
• El Eco de Santiago  diario independiente Ano XXIII Número 9965 - 11 de abril de 1918; Ano XXV Número 10142 - 16 de xuño de 1920
• El Compostelano  diario independiente Ano I Número 104 - 16 de xuño de 1920; Ano V Número 1229 - 28 de marzo de 1924
• La Integridad diario católico Num. 9531 (14/01/1922)
• El Correo de Galicia  órgano de la colectividad gallega en la República Argentina  Num. 908 (02/09/1923)
• El Progreso  diario liberal Año XVI Número 4630 - 4 de xaneiro de 1923
• La Voz de Galicia. 4 de xaneiro de 1923
• Galicia nueva  periódico regional, primer diario de Villagarcía Año XVII Número 6052 - 29 de xullo de 1923
• El Progreso  diario liberal Año XVII Número 5013 - 29 de marzo de 1924

As tres fases do teléfono urbano en Redondela (1890, 1911 e 1926)

 O 22 de abril de 1890 menciónase no Faro de Vigo que en poucas datas quedaría aberta unha estación telefónica en Redondela, para comunicar cos abonados de Vigo. As concesións telefónicas urbanas tiñan dereito a dar servizo ata 15 km, polo que tiña sentido que o concesionario construira un locutorio na vila de Redondela. Ademáis. e posible que solicitara permiso para utilizar a estructura de postes xa existente do servizo telegráfico estatal, que utilizaba a vía do tren.

Pero algo parece indicar que eses días para abrir o servizo serían finalmente 21 anos, xa que o 7 de maio de 1911 é cando se anuncia a apertura do servizo baixo a dirección de Martín M. Villoslada. Aproveita para publicar as tarifas de conferencias e telefonemas, pero indicando que o servizo queda limitado a chamadas desde a central telefónica urbana. O servizo sería gratuito durante 3 días para observas as vantaxes do mesmo.

A alegría polo servizo duraría 2 meses. O 12 de xullo de 1911 Martín Villoslada comenta que durante o tempo que leva disponible como proba, non compensa o custes ocasionados no mesmo, tanto na recuperación do esforzo da montaxe, coma no custe de operación da persoa no locutorio de Redondela.  Martín ofrece a dar continuidade se consegue 12 o 15 abonados ao servizo nesa vila, para o que terá una central telefónica sucursal da de Vigo. 

Non figura na prensa a data de suspensión do servizo, pero non aparece abonados na guía telefónica publicada en 1916, polo que cabe pensar que sería suspendido pouco tempo despois de xullo de 1911.

A definitiva sería o 26 de decembro de 1926, cando a Compañía Telefónica Nacional de España inauguraría a central telefónica de Redondela. Coincidiría no día coa inauguración da central de Porriño. A central foi bendecida polo cura de Redondela, D. Rufino Fernández, estando presentes as autoridades locais como o alcalde D. Saturno Cal e os señores D. Manuel Elías Barros Martínez e D. Jose Novás. Ofrecerían un lunch ás autoridades incluido ao Gobernador Civil.  A encargada do servizo é Teresita Rúa Alvarado. 

 Cadro da estación de Redondela coa telefonista Srta. Rúa. El pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano III Número 907 - 31 de decembro de 1926

Inauguración coa presencia do Gobernador Civil.  El pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano III Número 907 - 31 de decembro de 1926

Os apéndices do anuario de Telefónica recolle o número de abonado durante os primeiros anos de servizo, pero curiosamente non aparecen no guía telefónica de 1928. Habería que esperar á de 1933 para ter unha primeira listaxe de abonado, á marxe dos directorios que recibirían en papel, que non se conservan.

• Fin de 1926: 19 abonados (enténdese que este número era o de solicitudes)
• Fin de 1927: 11 abonados
• Fin de 1928: 8 abonados
• Fin de 1929: 12 abonados

Redondela na guía telefónica de 1933 

Para saber máis:

• Faro de Vigo. 22 de abril de 1890M 7 de maio de 1911
• El Diario de Pontevedra  periódico liberal Ano XXVIII Número 8098 - 8 de maio de 1911
• Gaceta de Galicia  Diario de Santiago. Decano de la prensa de Compostela Num. 110 (09/05/1911)
• La Correspondencia Gallega  diario de Pontevedra Ano XXIII Número 6360 - 9 maio 1911; Ano XXIII Número 6412 - 12 xullo 1911
• El Eco de Galicia  diario católico é independiente Num. 1445 (10/05/1911)
• El Noroeste Año XVI Número 5640 - 10 de maio de 1911
• El norte de Galicia  diario político y de información Num. 3191 (13/07/1911)
• La Voz de Galicia de 10 de maio e 1911; 12 de xullo de 1911.
• El pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano III Número 906 - 30 de decembro de 1926; Ano III Número 907 - 31 de decembro de 1926
• El Progreso : semanario independiente: Ano XX Número 9562 - 30 de decembro de 1926
•  El Diario de Pontevedra : periódico liberal: Ano XLIII Número 12590 - 30 de decembro de 1926